Gowin: astronomia będzie osobną dyscypliną nauki

Jarosław Gowin powiedział, że Gowin skomentował, że wydzielenie astronomii, jako osobnej dyscypliny nauki, było jego osobistą decyzją. Fot. Astrobaza Kruszwica

W czwartek(20.09) szef resortu nauki Jarosław Gowin podpisał rozporządzenie dot. dyscyplin nauki i sztuki. Przewiduje ono, że będą 44 dyscypliny naukowe i 3 artystyczne. "To fundamentalna zmiana w sposobie uprawiania nauki w Polsce" - powiedział minister. Za osobną dyscyplinę uznano astronomię.

"Klasyfikacja, którą dzisiaj podpisałem, obejmuje 44 dyscypliny naukowe i 3 dyscypliny artystyczne. To jest bardzo głęboka, fundamentalna zmiana, jeśli chodzi o sposób uprawiania nauki w Polsce" - powiedział w czwartek na spotkaniu z dziennikarzami w Warszawie wicepremier, minister nauki i szkolnictwa wyższego Jarosław Gowin.

Podpisane w czwartek rozporządzenie jest jednym z wielu przygotowanych przez resort nauki do nowej ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (tzw. Ustawy 2.0), która wchodzi w życie 1 października br.

Mówiąc o dotychczasowej klasyfikacji dyscyplin w Polsce, Gowin powiedział, że była ona bardzo rozdrobniona. "Do tej pory mieliśmy 8 obszarów, 22 dziedziny i 102 dyscypliny. Od samego początku prac nad nową Ustawą 2.0 mieliśmy świadomość, że nadchodzi pora, by zrealizować postulaty wysuwane przez wszystkie międzynarodowe grona eksperckie oraz przez dużą część środowiska naukowego. Postulaty zmierzające do skonsolidowania dyscyplin" - powiedział.

Wymienił, że w starym rozporządzeniu (z 2011 r.) część dyscyplin powstała w sposób sztuczny, jako "efekt działań lobbingowych często wąskich grup naukowców, którzy koniecznie chcieli wyodrębnić swój zakres badań tylko po to, by mieć większy wpływ na sposób dystrybucji środków, większy wpływ na sposób awansu młodych naukowców". Jego zdaniem konsolidacja była też potrzebna, bo wąski zakres poszczególnych dyscyplin był jedną z barier dla interdyscyplinarności. Po trzecie, jak wymienił Gowin, poprzez to rozdrobnienie polski system był niekompatybilny z systemem nauki światowej.

Na początku sierpnia na stronach Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt rozporządzenia, przygotowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW), dotyczący podziału dziedzin nauki i dyscyplin naukowych oraz dyscyplin artystycznych. Ten projekt zakładał istnienie 42 dyscyplin naukowych i trzech artystycznych. Po konsultacjach resort nauki zmienił treść rozporządzenia. Teraz będą to 44 dyscypliny naukowe i 3 artystyczne.

W podpisanym w czwartek rozporządzeniu osobną dyscypliną nauki będzie m.in. astronomia, choć pierwotnie w projekcie rozporządzenia była włączona do dyscypliny "nauki fizyczne". "Astronomowie okazali się nie tylko świetnymi naukowcami, ale też świetnymi PR-owcami" - powiedział minister. Polskie Towarzystwo Astronomiczne zebrało ponad 8 tys. podpisów w petycji skierowanej w sierpniu do MNiSW, dotyczącej utrzymania statusu astronomii jako samodzielnej dyscypliny naukowej.

Gowin skomentował, że wydzielenie tej dyscypliny było jego osobistą decyzją. Wyjaśnił, że tym, co przesądziło w jego oczach sprawę był światowy dorobek polskich astronomów.

Kolejną ze zmian, które pojawiły się w podpisanym w czwartek rozporządzeniu jest rozdzielenie dyscypliny "nauki o kulturze i sztuce" na dwie dyscypliny: "nauki o kulturze i religii", a także "nauki o sztuce". Jarosław Gowin wyjaśnił, że był to postulat stowarzyszenia Obywateli Nauki. Następną zmianą jest np. wydzielenie osobnej dyscypliny nauk leśnych (w projekcie jedną dyscypliną było "rolnictwo, leśnictwo i rybactwo").

Inną ze zmian jest nowa dyscyplina "nauki medyczne", w której skonsolidowano proponowane w projekcie rozporządzenia dyscypliny "medycyna kliniczna i stomatologia" oraz "podstawowe nauki medyczne i farmaceutyczne".

W rozporządzeniu za osobną dziedzinę naukową uznana jest teologia, a prawo kanonicze potraktowane zostało jako odrębna dyscyplina w dziedzinie nauk społecznych. Jarosław Gowin wyjaśnił, że w interpretacji prawników do takiego rozwiązania zobowiązuje Polskę konkordat.

Z zestawienia w rozporządzeniu zniknęła z kolei dyscyplina "biotechnologia". Resort nauki wyjaśnia, że to obszar nauki ściśle powiązany z bardzo różnymi badaniami - prowadzonymi nawet w różnych dziedzinach. A w dodatku w Polsce nie w każdym z tych obszarów biotechnologia jest licznie reprezentowana. Dlatego zdecydowano, że zamiast wydzielać kilka dyscyplin biotechnologii, badania w tych zakresach podlegać będą pod kilka dyscyplin, bez wydzielania osobnej nazwy. Jarosław Gowin zapewnił przy tym, że biotechnologia jest dla Polski jednym z najważniejszych obszarów badawczych.

Dyrektor Departamentu Nauki MNiSW Aleksander Dańda odniósł się do różnych nieporozumień, które narosły wokół rozporządzenia. "Nie likwidujemy żadnych obszarów badań ani ich finansowania" - podkreślił.

Poza tym Dańda wyjaśnił, że klasyfikacja zawarta w rozporządzeniu nie jest spisem kierunków kształcenia. Uspokajał, że będzie możliwe kształcenie na kierunkach związanych z kilkoma dziedzinami nauki lub zaledwie z częścią jednej dyscypliny.

Tłumaczył też, że klasyfikacja nie jest też zestawieniem obszarów najbardziej priorytetowych dla polityki państwa. "Takie zestawienie znajduje się obecnie w Krajowym Programie Badań i zostanie przedstawione w nowej zmienionej formule przewidzianej w Konstytucji Dla Nauki jako polityka naukowa państwa" - zapowiedział.

Jak mówił dyrektor Dańda, klasyfikacja ma służyć dwóm celom. Po pierwsze przeprowadzeniu ewaluacji w oparciu o dyscypliny naukowe (do tej pory ocena dotyczyła nie dyscyplin, a instytutów lub uczelnianych wydziałów). Po drugie zaś klasyfikacja będzie miała znaczenie w procesie nadawania stopni naukowych i tytułu profesorskiego. (PAP)