Światowy Dzień Konsumenta
W czwartek obchodzimy Światowy Dzień Konsumenta. Tego dnia, w 1962 r. prezydent USA John F. Kennedy ogłosił cztery podstawowe prawa konsumentów: do informacji, wyboru, bezpieczeństwa i reprezentacji. W Polsce na straży przestrzegania tych zasad stoi UOKiK.
Powstały w 1990 roku Urząd Antymonopolowy zajmował się przede wszystkim demonopolizacją gospodarki, a sześć lat później zaszła ważna zmiana, gdy zakres jego kompetencji został poszerzony o politykę ochrony konsumentów.
Na początku najsłabsi uczestnicy rynku potrzebowali ochrony przed nadużywaniem pozycji dominującej przede wszystkim na rynku energetycznym, wodno-kanalizacyjnym, telekomunikacyjnym czy pocztowym. Pierwsza w historii decyzja Urzędu, wydana w październiku 1990 roku, dotyczyła monopolisty - producenta samochodów średniolitrażowych – Fabryki Samochodów Osobowych z Warszawy. Tylko w ciągu miesiąca cena Fiata125 wzrosła trzykrotnie. Rezultatem podjętych wówczas działań było obniżenie przez rząd cła na ten typ samochodów. W konsekwencji, w kolejnym roku import trzykrotnie przewyższył produkcję krajową.
Kluczowa zmiana roli Urzędu nastąpiła w 1996 r., gdy zakres jego kompetencji został poszerzony o ochronę konsumentów. Wtedy też, aby sprostać nowemu zadaniu, utworzono Departament Polityki Konsumenckiej, a Urząd zmienił nazwę na tę, która funkcjonuje do tej pory – Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. W tym samym roku prezes Urzędu objął nadzór merytoryczny nad Inspekcją Handlową. W ówczesnym stanie prawnym UOKIK nie miał kompetencji, które pozwoliłyby na prowadzenie postępowań w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. W 1997 r. UOKiK zyskał uprawnienie do występowania z roszczeniami do sądu przeciwko przedsiębiorcom naruszającym prawa konsumentów na podstawie przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Na przestrzeni lat kompetencje Urzędu były wielokrotnie zwiększane. Ważna zmiana nastąpiła w 2002 roku, kiedy to UOKiK zyskał możliwość prowadzenia postępowań z zakresu naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. Tym samym wcześniejszą drogę sądową na podstawie przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, zastąpiły decyzje UOKiK, eliminujące z rynku nieuczciwe praktyki godzące w interesy najsłabszych uczestników rynku. 5 lat później, bo w 2007 roku, Urząd zyskał możliwość nakładania kar finansowych z tytułu naruszenia zbiorowych interesów konsumentów.
Kolejne zadania UOKiK zaczął realizować w 2004 r. w związku z wejściem Polski do Unii Europejskiej. Wtedy też zaczął w Polsce funkcjonować system nadzoru rynku oparty na ustawach o ogólnym bezpieczeństwie produktów oraz o systemie oceny zgodności. W jego ramach prezes UOKiK może m.in. wydać decyzje wycofujące z rynku produkty niebezpieczne i niezgodne z zasadniczymi wymaganiami. UOKiK zarządza też systemem monitorowania i kontrolowania jakości paliw m.in. publikując na bieżąco wyniki kontroli dokonywanych na stacjach i w hurtowniach paliw.
Kolejne ważne rozszerzenie kompetencji Urzędu nastąpi 17 kwietnia 2016 roku. Wtedy też wejdzie w życie nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, która pozwoli na lepszą ochronę m.in. klientów instytucji finansowych. Urząd zyska nowe narzędzia, takie jak: instytucja tajemniczego klienta, dzięki której możliwe będzie uzyskanie dowodów w postępowaniu w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, czy możliwość wyrażenia poglądu istotnego w indywidualnej sprawie przed sądem powszechnym, jeśli przemawiać za tym będzie interes publiczny.
W ubiegłym roku do UOKiK wpłynęło ok. 6,5 tys. skarg. Dotyczyły one m.in. naruszania przepisów ustawy o prawach konsumenta np. poprzez nieudzielanie konsumentom informacji o prawie do odstąpienia od umowy, nieudostępnianie formularza ułatwiającego realizację tego uprawnienia, a także nieuznawanie oświadczeń o odstąpieniu od umowy, dlatego w tym roku UOKiK sprawdzi, jak przedsiębiorcy wywiązują się z nałożonych na nich obowiązków. (PAP)
