„Zachem” na pierwszym miejscu w Polsce. Rząd o pilnym „rozbrajaniu” bomb ekologicznych

Zakłady Chemiczne Zachem zakończyły działalność w 2014 roku /fot. wikipedia.org/pit1233/CC0)

Na wtorkowym posiedzeniu rząd ma zająć się projektem ustawy, którego celem jest „rozbrojenie” bomb ekologicznych związanych z wielkoobszarowymi terenami poprzemysłowymi. Chodzi np. o tereny dawnych zakładów „Zachem” w Bydgoszczy, czy zakładów „Tarnowskie Góry”.

(...) Celem projektowanej ustawy jest rozpoznanie, przygotowanie i ocena skali problemów związanych z funkcjonowaniem wielkoobszarowych terenów zdegradowanych i ich wpływu na środowisko i zdrowie ludzi. Kolejny ważny cel przepisów, to zabezpieczenie, eliminacja zalegających na takich terenach odpadów. Trzecią funkcją nowych przepisów jest przywrócenie wieloobszarowych zdegradowanych terenów do ponownego wykorzystania – o ile będzie to możliwe.

Pięć obszarów zdegradowanych

W załączniku do projektu ustawy wskazano pięć rozpoznanych wielkoobszarowych terenów zdegradowanych, dla których jest konieczne podjęcie działań związanych z poprawą stanu środowiska. Są to tereny po byłych zakładach chemicznych „Zachem” w Bydgoszczy, „Organika-Azot” w Jaworznie, „Tarnowskie Góry” w Tarnowskich Górach. Wskazano ponadto Zakłady Przemysłu Barwników „Boruta” w Zgierzu oraz Zakłady Włókien Chemicznych „Wistom” w Tomaszowie Mazowieckim.

W OSR wskazano też źródła, z których będzie można uzyskać środki na likwidację takich bomb ekologicznych. Jednym z nich jest KPO, w którym na finansowanie prac badawczo-koncepcyjnych zarezerwowano kwotę 55 mln euro. Dodano jednak, że prace terenowe związane z poprawą stanu środowiska będą musiały być sfinansowane z innych źródeł – krajowych i europejskich. „Rozbrajanie” takich bomb ekologicznych będzie można sfinansować m.in. z programu FEnIKS, gdzie na ten cel zarezerwowano 40 mln euro; Regionalnych Programów Operacyjnych, czy z funduszu InvestEU – na zasadach gwarancji kredytowej ze strony UE. Dodano, że finansowanie w formie zwrotnej i bezzwrotnej mogą udzielać NFOŚiGW oraz wojewódzkie fundusze ochrony środowiska.

Zgodnie z projektem lista zdegradowanych terenów będzie mogła być rozszerzona poprzez nowelizację przepisów. Będzie to jednak podlegało też odrębnej ocenie.

Kto ma to „posprzątać”?

Nowe przepisy zdefiniują wielkoobszarowe tereny zdegradowane oraz składowiska historycznych odpadów przemysłowych i miejsca gromadzenia historycznych odpadów przemysłowych. Specustawa wprowadzi też obowiązek prowadzenia przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (GIOŚ) ewidencji rozpoznanych, jaki i dotychczas nierozpoznanych wielkoobszarowych terenów. Nowe przepisy wskażą również odpowiedni organ administracji właściwy ws. poprawy stanu środowiska na wielkoobszarowych terenach zdegradowanych (wójt, burmistrz, prezydent miasta, lub dla terenów zamkniętych – regionalny dyrektor ochrony środowiska), do wydania decyzji administracyjnej ws. sprawie poprawy stanu środowiska na takim terenie (starosta).

Odpowiednie organy zostaną również zobowiązane do podjęcia działań związanych z poprawą stanu środowiska na wielkoobszarowym terenie zdegradowanym – w miarę dostępności środków na ten cel. Będą one musiały też przygotować projekt poprawy stanu środowiska oraz sporządzić wykaz nieruchomości, których zajęcie będzie konieczne do wykonania tego projektu.

Nowe przepisy określą zasady wywłaszczenia nieruchomości lub czasowego ich zajęcia, by móc przeprowadzić odpowiednie prace mające na celu poprawę stanu środowiska na ternie zdegradowanym. Ustawa określi też zasady ustalania wysokości odszkodowań dla podmiotów władających danymi nieruchomościami, a także nakładania opłat w związku ze wzrostem wartości nieruchomości w wyniku uprzątnięcia terenu.

Specustawa ma również zagwarantować zwrot poniesionych kosztów w związku np. z usunięciem i unieszkodliwieniem odpadów w przypadku prowadzonej przez właściwy organ sprzedaży lub zwrotu nieruchomości poprzedniemu właścicielowi, na rzecz odpowiednio funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej, z którego uzyskano środki finansowe lub gminy.

Coroczna opłata

Nowe przepisy mają ponadto mobilizować – poprzez ponoszenie corocznej opłaty – określone organy do podejmowania działań mających na celu poprawę jakości środowiska, wykorzystania środków krajowych i unijnych do likwidacji wielkoobszarowych terenów zdegradowanych.

Nowe przepisy zmienią ponadto prawo ochrony środowiska w zakresie rozszerzenia katalogu ograniczeń w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu o ograniczenia wynikające z zabezpieczenia wielkoobszarowego terenu zdegradowanego. Rozszerzone będą przesłanki możliwości ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości o wydanie decyzji o zabezpieczeniu wielkoobszarowego terenu zdegradowanego.