Odbudowa powojennej Warszawy przykładem dla Aleppo w trakcie 41. sesji UNESCO

Odbudowa powojennej Warszawy w kontekście rekonstrukcji współcześnie zniszczonych miast np. Aleppo (Syria) będzie tematem spotkań w trakcie 41. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO w Krakowie. Zaprezentowany zostanie m.in. film ukazujący zburzoną stolicę Polski.

Polska po raz pierwszy będzie gospodarzem sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO. W wydarzeniu odbywającym się od 2 do 12 lipca ma uczestniczyć ok. 2 tys. osób. Otwarcie sesji zaplanowano w Zamku Królewskim na Wawelu, a obrady będą się toczyć w Centrum Kongresowym ICE Kraków. Członkowie Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO podejmować będą decyzje dotyczące dóbr kultury i przyrody na całym świecie.

W trakcie sesji zaplanowano dwa dni - 4 i 9 lipca - poświęcone odbudowie Warszawy po II wojnie światowej w kontekście przyszłej odbudowy syryjskiego Aleppo. Jest to jedno z najstarszych, nieprzerwanie zamieszkałych miast Bliskiego Wschodu. Po wybuchu wojny domowej w Syrii w 2011 r. rozpoczęła się trwająca kilka lat bitwa o Aleppo pomiędzy wojskami Sił Zbrojnych Syrii a oddziałami antyrządowymi. Aleppo zostało wpisane na Listę światowego dziedzictwa w 1986 r., w 2013 r. dokonano wpisu na Listę światowego dziedzictwa w zagrożeniu.

"Obecnie sytuacja w Aleppo jest dramatyczna. Wschodnia część Aleppo jest w ponad 80 proc. zniszczona. Cały czas trwają ostrzały Aleppo zachodniego. Od dwóch lat w mieście nie ma prądu. Mieszkańcy kupują go za bardzo wysoką cenę z prywatnych generatorów ustawionych na chodnikach. Stać ich na dostęp do prądu w postaci jednej żarówki i skorzystania z pralki. Brakuje żywności, leków, dostępu do bieżącej wody. W bardzo trudnej sytuacji są małe dzieci, których rodziców nie stać na mleko, żywność, ciepłe ubrania" – wyjaśnił, cytowany w informacji prasowej, rzecznik prasowy Caritas Polska Paweł Kęska.

Jak podało Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, rekonstrukcja historycznego centrum Warszawy – Starego i Nowego Miasta oraz Traktu Królewskiego była przedsięwzięciem bez precedensu w historii. "Zawdzięczamy to zbiorowemu wysiłkowi mieszkańców stolicy oraz pracy historyków sztuki i konserwatorów" - napisano.

Wiceminister kultury, która jest pełnomocnikiem ministra kultury i dziedzictwa narodowego ds. organizacji 41. sesji, Magdalena Gawin poinformowała PAP, że w trakcie sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa wyświetlony zostanie film "Miasto ruin" ukazujący zburzoną i wyludnioną stolicę Polski, zrealizo­wany na zlecenie Muzeum Powstania Warszawskiego. Zaprezentowany będzie również album "Czekając na odbudowę" z ponad 150 fotografiami Warszawy z lat 40 autorstwa Karola Pęcherskiego, opatrzonymi komentarzami Jerzego S. Majewskiego.

"Ośrodek Badań nad Totalitaryzmami przygo­tuje również w języku angielskim tom zeznań mieszkańców Warszawy z lat okupacji, z naciskiem na 1944 rok, wychodząc z założenia, że miasto to nie są tylko budynki, to nie tylko architektura, ale to też ludzie, więc musimy pamiętać i o jednym i o drugim" - podkreśliła.

Zabytkowe Stare Miasto Warszawy podzieliło los stolicy podczas II wojny światowej. W czasie powstania warszawskiego w sierpniu 1944 r. zostało zniszczone niemal w 90 proc. Celowo unicestwiono Zamek Królewski. Zaraz po zakończeniu działań wojennych podjęta została odbudowa stolicy. Zamek Królewski, po zniszczeniu przez Niemców w 1939 r. i ostatecznym wysadzeniu w powietrze w 1944 r., przez wiele lat nie był odbudowywany ze względów politycznych. Do 1989 r. słowo "Królewski" w nazwie zamku było zastępowane określeniem "Warszawski". Zamek odtworzono dopiero w latach 1975-84.

Autorem koncepcji rekonstrukcji Starego Miasta był prof. Jan Zachwatowicz - polski architekt, profesor Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, który był znawcą historii architektury polskiej. Przez szereg lat pełnił też funkcję generalnego konserwatora zabytków.

Gdy w 1946 r. w zrujnowanej Polsce toczyła się dyskusja o skali i formie powojennej odbudowy kraju, prof. Zachwatowicz powiedział: "Znaczenie zabytków przeszłości dla narodu z drastyczną jaskrawością uwypukliły doświadczenia lat ostatnich, kiedy Niemcy pragnąc zniszczyć nas jako naród, burzyli pomniki naszej przeszłości. Bo naród i pomniki jego kultury to jedno. Nie mogąc zgodzić się na wydarcie nam pomników kultury, będziemy je rekonstruowali, będziemy je odbudowywali od fundamentów, aby przekazać pokoleniom, jeżeli nie autentyczną to przynajmniej dokładną formę tych pomników, żywą w naszej pamięci i dostępną w materiałach".

Prof. Zachwatowicz dożył momentu, w którym dzieło jego życia zostało docenione nie tylko przez wdzięcznych mieszkańców Warszawy ale też i społeczność międzynarodową - 2 września 1980 r. - na IV sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO, postanowiono wpisać historyczne centrum Warszawy na Listę światowego dziedzictwa. Był to 30. wpis na Listę. W tekście wyjaśniającym czytamy: "Ponad 85 proc. zabytkowego centrum Warszawy zostało zniszczone przez nazistowskie oddziały okupacyjne. Po wojnie mieszkańcy Warszawy podjęli dzieło odbudowy, które doprowadziło do odtworzenia kościołów, pałaców i domów będących symbolem polskiej kultury i narodowej tożsamości. Jest to wyjątkowy przykład całkowitej rekonstrukcji zespołu historycznego".

Architekt, urbanista i konserwator zabytków prof. Krzysztof Pawłowski, który doprowadził do umieszczenia odbudowanego Starego Miasta na Liście, podkreśla, że stało się to "nie z powodu wartości historycznej czy zabytkowej, ale było docenieniem trudu historycznej rekonstrukcji, miłości do przeszłości, tak brutalnie zdeptanej przez wojnę. Było to także podkreślenie sukcesu Starego Miasta, które nie stało się skansenem, ale jest tętniącą życiem dzielnicą".

Od początku trwania sesji zbierane są także pieniądze na rzecz mieszkańców Aleppo. Od 6 lipca przy kościele Mariackim będzie stał namiot - punkt informacyjny, w którym będzie można nie tylko przekazać darowiznę, ale również dowiedzieć się więcej o potrzebach mieszkańców Aleppo. Organizatorzy akcji uruchomili także specjalny numer, dzięki któremu wysyłając SMS można pomóc potrzebującym (72 052 z hasłem SYRIA, koszt 2,46 zł z VAT). Zebrane pieniądze zostaną przekazane działającej w Syrii od 2013 r. organizacji Caritas Polska.

W ramach akcji pomocy dla syryjskiego miasta, 9 lipca o godz. 21, na Bulwarze Wołyńskim w Krakowie odbędzie się także koncert "Solidarni z Aleppo". Wystąpią m.in. Kasia Kowalska, Sebastian Karpiel-Bułecka, Dariusz Malejonek, Halina Mlynkova, Marek Piekarczyk, Milo Kurtis oraz Ray Wilson.

Akcja charytatywna została objęta honorowym patronatem wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Magdaleny Gawin. Partnerzy to 41. Sesja Komitetu Światowego Dziedzictwa, Ośrodek Badań nad Totalitaryzmami im. W. Pileckiego, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Narodowe Centrum Kultury, Miasto Kraków, Telewizja Polska.

Więcej informacji o akcji znajduje się na stronie internetowej https://41whckrakow2017.pl/pl/aleppo

Katarzyna Krzykowska (PAP)