450. rocznica urodzin Galileusza

Galileusz - uważany za ojca nowoczesnych metod naukowych, jego odkrycia dostarczyły dowodów na poparcie teorii Kopernika, za co był prześladowany przez Kościół, który zrehabilitował go dopiero w 1992 r. W sobotę mija 450 rocznica jego urodzin.

Włoski astronom, fizyk i matematyk Galileusz, a właściwie Galileo Galilei, urodził się 15 lutego 1564 roku w Pizie. Jego ojcem był Vincenzo Galilei, muzyk, kompozytor i handlarz suknem. Swoje imię zawdzięcza tradycji panującej w Toskanii, zgodnie z którą najstarszy syn otrzymywał imię będące powtórzeniem nazwiska.

Jako nastolatek uczęszczał do szkoły prowadzonej przez jezuitów. Gdy miał 17 lat, rozpoczął studia medyczne na uniwersytecie w Pizie, których jednak nie ukończył z powodu braku funduszy. Zainteresował się matematyką i mechaniką, a nawet udało mu się uzyskać posadę wykładowcy na uniwersytecie w Pizie, gdzie wykładał matematykę. Później przeniósł się na uniwersytet w Padwie, gdzie oprócz matematyki wykładał także astronomię oraz inżynierię wojskową.

Galileusz był jednym z pierwszych naukowców, którzy użyli lunety (teleskopu) do obserwacji ciał niebieskich, takich jak gwiazdy, planety, Księżyc, a nawet Słońce (nie był natomiast wynalazcą lunety). Stało się to w 1609 roku. W 400 lat później dla podkreślenia znaczenia obserwacji Galileusza dla rozwoju astronomii i nauki ONZ ogłosiła Międzynarodowy Rok Astronomii 2009.

Dzięki nowemu instrumentowi obserwacyjnemu Galileusz odkrył m.in. cztery księżyce Jowisza: Io, Europę, Kallisto i Ganimedesa, obecnie nazywane czasem księżycami galileuszowymi. Kolejnym zaobserwowanym przez badacza astronomicznym zjawiskiem były cykl faz Wenus. Obserwacje faz Wenus były dowodem na to, że okrąża ona Słońce, a nie Ziemię.

Galileusz odkrył także librację Księżyca oraz poprawnie wyjaśnił zjawisko zwane obecnie światłem popielatym Księżyca, czyli słabą poświatę na ciemnej części Księżyca, widoczną szczególnie w pobliżu nowiu, a wywoływaną przez światło słoneczne odbite od Ziemi. Obserwował również plamy na Słońcu. Na podstawie ich obserwacji wysnuł słuszny wniosek, że Słońce obraca się dookoła swojej osi.

Odkrycia Galileusza były bardzo kontrowersyjne dla ówczesnych wyobrażeń o ciałach niebieskich, wywołały więc opór sporej części środowiska naukowego, a szczególnie zwolenników teorii opracowanych przez Arystotelesa i Ptolemeusza, które były wtedy dominującymi.

Wśród innych jego dokonań należy wymienić doświadczenia na temat zachowania spadających ciał, określenie praw ruchu wahadłowego, opracowanie zasady względności ruchu, dowód na to, że tor lotu pocisku jest parabolą. W swoich rozważaniach stale odwoływał się do metod eksperymentalnych jako podstawy do wyciągania dalszych wniosków naukowych.

Galileusz był zwolennikiem teorii Kopernika, co doprowadziło do wezwania na proces przed sądem w Rzymie. W 1632 roku opublikował dzieło pt. "Dialog o dwu najważniejszych układach świata, ptolomeuszowym i kopernikowym". Jego wrogowie przekonali papieża, że w dziele tym godzi we władze kościelne. W wyniku procesu Galileusz został skazany na dożywotni areszt domowy oraz zmuszony do wyrzeczenia się swoich poglądów. W 1992 roku, po 350 latach, Kościół katolicki oficjalnie zrehabilitował Galileusza - Jan Paweł II przyznał, że uczony został skrzywdzony przez instytucje kościelne.

Galileo Galilei zmarł 8 stycznia 1642 roku w Arcerti (obecnie część Florencji), maiał 78 lat. Jego nagrobek znajduje się w Kościele Santa Croce we Florencji.

Na przełomie XX i XXI wieku Jowisza badała automatyczna sonda kosmiczna o nazwie Galileo. Na cześć naukowca nazwano także europejski system nawigacji satelitarnej Galileo, który jest obecnie w fazie tworzenia przez Europejską Agencję Kosmiczną (ESA) we współpracy z Unią Europejską. Imieniem Galileusza nazwano też kratery na Księżycu i Marsie oraz planetoidę 697 Galilea.(PAP)