Dyngus, ale bez wody, a potem odwiedziny sąsiadów. Tradycje w Borach Tucholskich
Rynek w Tucholi - stolicy Borów Tucholskich/fot. mg
Jakie potrawy jadło się w Wielkim Poście, a potem w Wielkanoc, jakie zwyczaje im towarzyszyły? – opowiadała w naszej audycji „Regionalny Punkt Widzenia” szefowa Borowiackiego Towarzystwa Kultury.
- Zaczynało się od tego, że w Środę Popielcową borowiackie gospodynie chowały patelnie na strych albo do piwnicy. Chodziło o to, żeby nie smażyć i nie jeść tłustych potraw. Borowiacy pościli od Popielca do Wielkiej Soboty – opowiadała w Polskim Radiu PiK Maria Ollick, szefowa Borowiackiego Towarzystwa Kultury.
Post dla ducha i ciała
Jak wspominała, Borowiacy podczas Wielkiego Postu przygotowywali się do świąt duchowo, ale także cieleśnie. - Potrawy gotowane były w jednym garnku, głównie był to żur, który jadano do wieczora - na śniadanie, w ciągu dnia i na kolację. Jak się szło na pole, też się go zabierało. Był też groch, ziemniaki w różnej postaci, marchew, mięsa nie używano przez cały post, a jajka tylko sporadycznie. Mężczyźni, kiedy szli w pole, zabierali sztulę chlepa, w środku zazwyczaj z olejem i solą. Jadało się też ryby - gospodarz jechał na targ do Gdańska albo Starogardu, przywoził beczkę śledzi i dzielił między sąsiadów. Śledzie spożywano w różnej postaci, a wodą z nich polewano duszone ziemniaki. Do tego można było maślankę popić.
Ważnym momentem przed Wielkim Tygodniem był dzień św. Józefa – 19 marca. - Wtedy kobiety po raz pierwszy kładły jaja do gniazda, sadzały na nie kury, gęsi, żeby za jakiś czas były pisklęta. Gospodarz musiał wtedy pierwszą bruzdę zaorać w polu, więc brał bochenek chleba i dzielił go na cztery części. Jedną brał dla siebie, drugą dawał koniowi, trzecią kładł na pług, a czwartą wkładał w zaoraną bruzdę, żeby ziemia dała plony.
Przygotowania do Jastry
Wielkanoc w Borach Tucholskich nazywano Jastrą, a Wielki Tydzień zaczynał się Niedzielą Kwietną, czyli Palmową. - W Niedzielę Wielkanocną rano po wsiach w Borach chodzili chłopcy z patelniami i kotłami i bardzo hałasowali na pamiątkę tego wydarzenia, gdy odsuwany był kamień z grobu, gdy Chrystus zmartwychwstał – opowiadała Maria Ollick. - Po porannej Mszy św. do śniadania wielkanocnego siadała cała rodzina, do wspólnego stołu zapraszano też służbę. Pierwszą potrawą wcale nie było jajo gotowane, ale jajecznica – to było rytualne danie. Potem podawano wszelkiego rodzaju wurszty – kiełbachy, knebloszki – białą kiełbasę, szynki, no i musiał być zylc, czyli galareta z różnych rodzajów mięs, a poza tym jeszcze oczywiście jajka czy chrzan. Popijało się żurem, mógł być też barszcz. Potem była kawa, ciasto, drożdżówka. Na środku stołu stała święconka i każdy z domowników musiał spróbować choć odrobinę poświęconych potraw. Śniadanie ciągnęło się często aż do południa, bo gospodyni wynosiła ze spiżarni co chwilę coś nowego. Dzieci szukały zajączka, czyli prezentów pochowanych w sadzie, ogrodzie, agreście czy porzeczkach. Popołudnie rodziny spędzały wspólnie.
W drugi dzień świąt były rodzinne odwiedziny sąsiadów, ale dzień rozpoczynał się od dyngusa. - Rano chłopacy wpadali do izby i dziewczyny smagali jałowcem po nogach. Te udawały, że się bronią, ale im dziewczyna była bardziej potargana, tym miała więcej powodzenia wśród chłopaków. Czasem w zmowie z nimi był ojciec dziewczyny, który pomagał im wcześnie rano wejść do chałupy. W Borach Tucholskich nie praktykowało się zupełnie lania wodą, dyngus wyglądał kompletnie inaczej.
POSŁUCHAJ CAŁEJ AUDYCJI
