Wchodzi w życie nowa ustawa o zbiórkach publicznych

Zniesienie obowiązku uzyskiwania pozwoleń na zbiórkę publiczną i zastąpienie ich zgłoszeniami przez internet, skrócenie tych procedur do 3 dni, wprowadzenie jednoznacznej definicji zbiórki - to główne zmiany, jakie wprowadza wchodząca w piątek w życie nowa ustawa.

Ustawę o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych przygotowało Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji we współpracy z organizacjami pozarządowymi. Dotychczas obowiązująca ustawa o zbiórkach publicznych powstała w 1933 r. i - na co często zwracali uwagę eksperci - nie przystawała do rzeczywistości.

Ustawa definiowała zbiórkę jako zbieranie ofiar w gotówce lub naturze; od 2003 r. funkcjonowało jednak rozporządzenie, które rozszerzyło definicję m.in. o wpłaty na konto i sprzedaż przedmiotów i usług (chodzi np. o charytatywne sms-y).

W 2012 r. roku nadzór nad przeprowadzaniem zbiórek publicznych został przeniesiony do MAC; wcześniej sprawowało go ówczesne MSWiA. W związku z nowym podziałem zadań należało znowelizować ustawę o działach administracji rządowej, przy tej okazji MAC chciało też unowocześnić przepisy dotyczące zbiórek, ale proponowane rozwiązania spotkały się z protestem organizacji pozarządowych.

Resort chciał, by zbiórką publiczną było także zbieranie środków drogą elektroniczną. Jednak przeciwnicy tych zmian argumentowali, że wtedy każdy apel o wsparcie z podaniem numeru konta bankowego lub numeru telefonicznego, na który można przesyłać sms-y, zbieranie funduszy przez internet na działalność charytatywną, a także na różnego rodzaju projekty przez wyspecjalizowane serwisy internetowe (tzw. crowdfunding) wymagałyby pozwolenia, co mogłoby zablokować ten sposób pomocy.

Przypominali, że już w obecnym stanie prawnym - na podstawie rozporządzenia - zdarzało się, że urzędnicy żądali od organizacji pozarządowych, by zdjęły ze swoich stron internetowych numery kont, ponieważ zachęcanie w ten sposób do przekazywania darowizn wyczerpuje znamiona zbiórki publicznej.

Po konsultacjach z przedstawicielami trzeciego sektora MAC wycofało się ze swoich propozycji, a ówczesny minister Michał Boni zapowiedział zupełnie nową ustawę o zbiórkach. W efekcie powstała ustawa, która znacznie zliberalizowała zasady prowadzenia zbiórek, ograniczając je jedynie do sytuacji, gdzie nie ma śladów przepływu środków, a zbierający i darczyńca pozostają anonimowi, nie wiadomo, kto i ile wpłacił.

Wchodząca w życie ustawa wprowadziła jednoznaczną definicję zbiórki publicznej. Jest nią zbieranie ofiar w gotówce lub w naturze, w miejscu publicznym na cel pozostający w sferze zadań publicznych, określonych w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, a także na cele religijne. Ustawa definiuje również miejsca publiczne jako "miejsca ogólnodostępne, a w szczególności ulice, place, parki i cmentarze".

Zbieranie datków przez sms-y lub przelewy na konto, gdzie przepływ pieniędzy jest rejestrowany, nie będzie zbiórką publiczną i nie będzie wymagało zgłoszenia. Podobnie jak np. zbiórki w drodze loterii pieniężnych i fantowych, organizowane w szkołach, zbiórki w zakładach pracy, przeprowadzane wśród znajomych.

Zbiórki organizować będą mogły nie tylko organizacje pozarządowe, ale również trzyosobowe komitety.

Kolejna zasadnicza zmiana to zastąpienie pozwolenia na zbiórkę zgłoszeniem w internecie. Dotychczas to, czy zbiórka się odbędzie, zależało od zgody urzędników. Pozwolenie było wydawane na ogół w ciągu ok. 30 dni. Teraz zbiórkę prowadzić będzie można po opublikowaniu zgłoszenia na specjalnie w tym celu stworzonym portalu www.zbiorki.gov.pl, administrowanym przez MAC. Będą tam zamieszczane zgłoszenia i sprawozdania ze zbiórek, dostępne online dla wszystkich. Zgłoszenie zbiórki będzie można wysłać drogą elektroniczną lub tradycyjną - pojawi się ono na portalu w ciągu maksymalnie trzech lub siedmiu dni (w przypadku zgłoszenia w postaci papierowej).

Żeby zgłosić zbiórkę drogą elektroniczną oraz wysłać w ten sposób sprawozdania z jej przeprowadzenia, potrzebny będzie podpis elektroniczny lub profil zaufany. Profil taki zakłada się bezpłatnie na portalu ePUAP.gov.pl, a bezpieczny podpis elektroniczny można kupić obecnie w jednej z pięciu firm świadczących usługi w tym zakresie.

Minister będzie mógł odmówić zamieszczenia zgłoszenia zbiórki, jeśli jej cel jest niezgodny z prawem lub jeśli organizator nie dostarczył w terminie sprawozdania z poprzedniej zbiórki.

W zgłoszeniu będą informacje m.in. o organizatorach zbiórki, jej celu, czasie trwania, miejscu i sposobie przeprowadzania, a także o przewidywanych kosztach organizacji, które zostaną pokryte z zebranych ofiar.

Po zakończeniu zbiórki organizatorzy muszą sporządzić i wysłać do MAC dwa sprawozdania: z przeprowadzonej zbiórki, z podaniem wartości i rodzaju zebranych ofiar (w ciągu 30 dni od jej zakończenia) oraz ze sposobu rozdysponowania zebranych ofiar (tu termin zależy od kilku czynników).

Jeśli sprawozdanie będzie zawierało braki, nie zostanie zamieszczone na portalu, a to spowoduje, że nie będzie można przeprowadzić kolejnej zbiórki.

Sprawozdania będą będą publicznie dostępne i każdy będzie mógł sprawdzić, w jaki sposób wykorzystano jego środki i czy w związku z tym będzie chciał ponownie wesprzeć daną organizację.

Informacje o zgłoszeniu zbiórki wraz ze sprawozdaniami będą dostępne na portalu przez 10 lat.

Prowadzenie zbiórki bez zgłoszenia lub niezgodnie ze zgłoszeniem będzie podlegać karze grzywny. Można będzie w takim przypadku orzec przepadek przedmiotów uzyskanych ze zbiórki i przekazać je instytucji pomocy społecznej lub instytucji kultury.(PAP)