Mikołaj Kopernik urodził się 19 lutego 1473 r. w Toruniu, w rodzinie kupieckiej. Zmarł przed 21 maja 1543 r. we Fromborku. Był wielkim człowiekiem epoki renesansu, duchownym, doktorem prawa kanonicznego, lekarzem, urzędnikiem, dyplomatą, matematykiem, ekonomistą, strategiem wojskowym, kartografem, filologiem, a przede wszystkim astronomem zaliczanym do największych uczonych w dziejach nauki.

Dziełem życia Mikołaja Kopernika jest wydane w 1543 roku „De revolutionibus orbium coelestium” (O obrotach sfer niebieskich). Na jego kartach uczony przedstawił model układu planetarnego oparty o obserwacyjne i matematyczne dowody, że Ziemia wraz z innymi planetami krąży wokół Słońca. Heliocentryczny system stał się najważniejszym przełomem w światowej nauce od czasów starożytnych, nazwanym później „przewrotem kopernikańskim”.

Przypadająca w 2023 roku 550. rocznica urodzin astronoma wszech czasów stanowi znakomitą okazję do przypomnienia i popularyzacji dokonań Mikołaja Kopernika. W tym miejscu staramy się zebrać informacje dotyczące obchodów wielkiego jubileuszu, a także ciekawostki dotyczące uczonego.

We wtorek w Sejmie odbyło się wysłuchanie eksperckie pt. „Polityczna grabież bezcennego zabytku” zorganizowane przez Klub Parlamentarny Koalicji Obywatelskiej. Projekt ustawy o przekazaniu XV-wiecznego manuskryptu ze zbiorów Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu na Węgry jako prezent w ramach „dalszego umocnienia i rozwoju wielowiekowej tradycji przyjaźni między Narodami Polskim i Węgierskim” wniesiony został 2 lutego do Sejmu. Przedstawiciele rządu wskazują, że przekazanie Węgrom Kodeksu Macieja Korwina będzie wyrazem wdzięczności za to, że zdecydowali się nam zwrócić unikatowy zabytek – młodzieńczą zbroję króla Zygmunta II Augusta – bez względu na koszty i wysiłek, do jakich byli zobligowani.

Toruński bibliolog prof. UMK Arkadiusz Wagner wskazał, że Kodeks Macieja Korwina jest „jednym z największych skarbów sztuki i kultury, który pomimo wszelkich burz dziejowych, zachował się w naszych polskich zbiorach, zbiorach RP”. Jak mówił, jest to książka, która pochodzi z jednego z największych i najsłynniejszych księgozbiorów bibliofilskich, humanistycznych w Europie schyłku XV wieku. – To jest dzieło pochodzące z biblioteki króla Węgier Macieja Korwina, która za życia tego władcy liczyła ok. 3 tys. woluminów, manuskryptów, co niejako przesądzało, że był to potężny księgozbiór europejski – podkreślał profesor. – Zatem jest to książka, która pochodzi z jednego z największych i najsłynniejszych księgozbiorów humanistycznych w całej renesansowej, humanistycznej Europie, absolutnie wyjątkowa w skali światowej.

Ocenił, że „rzeczą wprost niewyobrażalną i przerażającą jest to, że rząd RP w imię bieżącego, doraźnego interesu politycznego, czyli w imię tego, by podarować tę książkę premierowi Orbanowi, na jego bieżące polityczne potrzeby, jest gotów obedrzeć nas wszystkich, ograbić nas wszystkich z naszego wspólnego skarbu, skarbu Rzeczypospolitej, skarbu narodu polskiego, skarbu wszystkich Polaków”. – To będzie, mówię to z pełną odpowiedzialnością, zbrodnia na kulturze polskiej, która na zawsze w historiografii polskiej pozostanie aktem porównywalnym z systematycznym ograbianiem naszego kraju z największych skarbów podczas wojen, powstań. To będzie przerażający precedens – podkreślił.

Historyk sztuki, kurator, były p.o. dyrektora Muzeum Narodowego w Warszawie Piotr Rypson przyznał, że „po raz pierwszy spotyka się z taką sytuacją, w której państwo polskie, Rzeczpospolita, miałaby oddawać jeden ze skarbów narodowych”. – Zwykle było tak, że jako kraj poszkodowany w czasie wojen, a zwłaszcza ostatniej wojny, skupialiśmy się na tym, żeby bronić to, co nam zostało i rekuperować to, co zostało ukradzione, a nie zniszczone – powiedział. Zaznaczył, że „w naszej kulturze jest wpisane niezwykle głęboko to, żeby tych zabytków się nie pozbywać lekkomyślnie, ani w żaden inny sposób”.

Była minister kultury i dziedzictwa narodowego Małgorzata Omilanowska zwracała uwagę, że „Konstytucja chroni własność”. – Jest w niej zapis wyraźnie mówiący, że to można zrobić tylko w wyższym interesie społecznym i jednej rzeczy nie usłyszałam: jaki Polska, polski obywatel, polskie społeczeństwo, polski naród ma za interes społeczny w tym, żeby oddać takie dziedzictwo komuś w prezencie? – zastanawiała się Omilanowska. – Bo tylko uzasadnienie tej decyzji, wyższym interesem narodu polskiego, pozwala nie złamać Konstytucji, wprowadzając tę ustawę wyjątkową, bo Konstytucja broni tego dzieła – zaznaczyła.

We wtorek również przed Książnicą Kopernikańską w Toruniu konferencję prasową zwołali przedstawiciele środowisk polityczno-naukowych. Było to kolejne wydarzenie w Toruniu zorganizowane w obronie cennego rękopisu Kodeksu Korwina.