100. rocznica urodzin kreatora bydgoskiej kultury

Jego dziełem jest Bydgoszcz – stolica muzyki. Inauguracja Roku Andrzeja Szwalbego

Dyrektor Andrzej Szwalbe w pałacu w Ostromecku/fot. materiały Filharmonii

Gdyby nie Andrzej Szwalbe, Bydgoszcz nie miałaby nie tylko Filharmonii, ale także Opery, Akademii Muzycznej czy Galerii Miejskiej bwa. W tym roku wielki dyrektor FP i honorowy obywatel Bydgoszczy skończyłby 100 lat!

W piątek (13 stycznia) bydgoska Filharmonia świętować będzie swoje 70-lecie, a także uroczyście rozpocznie obchody Roku Andrzeja Szwalbego. Z urodzenia warszawiak, przyjechał nad Brdę w 1946 roku. Filharmonię Pomorską zaczął prowadzić pięć lat później i był jej dyrektorem do 1991 roku, jednak sprawowanie tej funkcji było tylko małą cząstką jego szerokiej działalności. To działania Andrzeja Szwalbego sprawiły, że w Bydgoszczy powstała m.in. Filharmonia, Biuro Wystaw Artystycznych (dziś Galeria Miejska bwa), rozpoczęto budowę opery i powołano Akademią Muzyczną. – Gdy spaceruję ulicami, rozmyślam, co mógłbym dla mojego miasta zrobić – mówił w wywiadach.

Andrzeja Szwalbego dobrze pamięta Cezary Nelkowski, zastępca dyrektora Filharmonii Pomorskiej. – Przyszedłem do pracy w 1991 roku, gdy Andrzej Szwalbe nie był już urzędującym szefem FP, został wówczas dyrektorem honorowym. Ale oczywiście pojawiał się w Filharmonii, pracował, miałem okazję nieraz z nim rozmawiać – wspomina. – Była to niesamowita postać – wizjoner, kreator wielu działań w tym mieście, a przy tym człowiek niezwykle skromny. Przechodząc koło niego na ulicy, nikt by się nie spodziewał, że mija dyrektora Szwalbego. Szedł z pomiętą aktówką, w cienkiej kurtce, lekko przygarbiony, ale cały czas myślący, co by tu jeszcze zrobić, z jaką inicjatywą wystąpić, co załatwić. Myślał cały czas o przyszłości Bydgoszczy. Warszawiak z urodzenia i pierwszych lat młodości chciał zrobić Bydgoszcz miastem zdecydowanie większego wymiaru, niż była w okresie powojennym, kiedy duża część inteligencji stąd wyjechała. Chwała dla dyrektora Szwalbego, że potrafił na nowo przyciągnąć wielu znakomitych artystów. Tworząc orkiestrę myślał o zapleczu, dlatego budowano bloki – niedaleko gmachu powstał tzw. „filharmonik” i tam zamieszkali muzycy. Mądrze to wszystko było przemyślane i dawało nadzieję, że ci ludzie zwiążą się z nami na dłużej. Wówczas wielu wybitnych artystów z uczelni z Krakowa, Warszawy czy Gdańska przyjechało do Bydgoszczy i tutaj zostali, niektórzy do dziś.

Dziś kontynuatorem idei dyrektora Szwalbego jest obecny szef Filharmonii Pomorskiej – dyrektor Maciej Puto. – Sama myśl o tym mnie przytłacza, choć nie mam kompleksów. Czuję jednak absolutnie ciężar spoczywający na moich barkach, ciężar konieczności kontynuacji czy też rozwijania tego, co zapoczątkował Andrzej Szwalbe – mówi. – Trafił on w odpowiedni czas i wykorzystał to w sposób genialny. Wybudował Filharmonię, wyposażył ją, stworzył artystycznie bardzo silny ośrodek w Bydgoszczy. Kulturalna wielkość tego miasta to bezsprzecznie jego dzieło. Moją rolą jest rozwinięcie tego i utrzymanie poziomu i znaczenia kultury, która stąd emanuje na cały region.

Andrzej Szwalbe zmarł późnym wieczorem 11 listopada 2002 roku. Miał 79 lat. Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski, w uznaniu wyjątkowych zasług dla kultury polskiej nadał mu pośmiertnie Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski.

BYDGOSZCZ W ROKU ANDRZEJA SZWALBEGO

Najważniejsze daty w życiu Honorowego Dyrektora Filharmonii
1923 – 30 czerwca w Warszawie urodził się Andrzej Szwalbe
1946 – Andrzej Szwalbe przeprowadza się na stałe z Warszawy do Bydgoszczy;
1946 – żeni się z Dobrosławą Ruszkowską (w kolejnych latach rodzą się trzy córki: Krystyna Maria, Wanda Maria i Hanna Maria)
1948 – kończy studia prawnicze na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu
1948-51 – jest wykładowcą na UMK w Toruniu
1951 – obejmuje funkcję dyrektora Filharmonii Pomorskiej
1953 – z jego inicjatywy Filharmonia zostaje upaństwowiona
1958 – inauguruje otwarcie gmachu Filharmonii Pomorskiej
1959 – zakłada Bydgoskie Towarzystwo Naukowe
1961 – inicjuje serię wydawniczą „Z dziejów muzyki polskiej” na Pomorzu
1962 – zakłada orkiestrę Capella Bydgostiensis
1966 – inicjuje międzynarodowe Festiwale i Kongresy Muzykologiczne „Musica Antiqua Europae Orientalis”, a razem z nimi serię wydawniczą „Monumenta MAEO”
1969 – inicjuje budowę bydgoskiej opery
1970 – buduje Biuro Wystaw Artystycznych
1974 – doprowadza do powstania w Bydgoszczy filii łódzkiej Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej
1979 – powstaje samodzielna Wyższa Szkoła Muzyczna w Bydgoszczy, dziś Akademia Muzyczna
1980 - występuje z ideą przywrócenia blasku oraz funkcji kulturotwórczych pałacom w Ostromecku i Lubostroniu
1991 – dyrektor przechodzi na emeryturę, ale do końca życia pozostaje niezwykle aktywny w sprawach ważnych dla miasta i jego kultury
1993 – nadanie Andrzejowi Szwalbemu tytułu Honorowego Obywatela Bydgoszczy, a wcześniej – Honorowego Dyrektora Filharmonii
2002 – 11 listopada wieczorem Andrzej Szwalbe umiera; 18 listopada na cmentarzu Najświętszego Serca Pana Jezusa żegnają go bydgoszczanie
2003 - odsłonięcie tablicy pamięci na kamienicy przy ulicy Dworcowej 75, w której mieszkał Szwalbe
2007 – odsłonięcie pomnika Andrzeja Szwalbego z brązu, autorstwa Michała Kubiaka przed gmachem Filharmonii Pomorskiej
2007 - nadanie imienia Andrzeja Szwalbego Zespołowi Szkół nr 28 w Bydgoszczy
2022 – uchwalenie przez Radę Miasta Bydgoskiego Roku Andrzeja Szwalbego 2023 - w 100 lecie urodzin, z inicjatywy Filharmonii Pomorskiej

KONCERT NA 70-LECIE FILHARMONII POMORSKIEJ
I INAUGURACJĘ ROKU SZWALBEGO W BYDGOSZCZY
Odbędzie się w piątek (13 stycznia) o godz. 19:00 w Filharmonii. Wystąpią: Jakub Kuszlik – fortepian oraz Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Pomorskiej pod dyrekcją Mykoły Diadiury. W repertuarze znajdą się: Mała suita na orkiestrę symfoniczną Witolda Lutosławskiego, Koncert fortepianowy a-moll op. 17 Ignacego Jana Paderewskiego oraz IV Symfonia „Tansman Epizody” Henryka Mikołaja Góreckiego. Koncert zainauguruje „Fanfara” Oskara Hrankowskiego, laureata I nagrody Ogólnopolskiego Konkursu Kompozytorskiego zorganizowanego przez FP. W sprzedaży są jeszcze ostatnie bilety na ten koncert.

Mecenasem Filharmonii jest Enea.