Rząd podsumował rok programu 500 plus; fundamenty bez zmian, będzie uszczelnienie

Rząd przyjął dokument "Przegląd systemów wsparcia rodzin", dotyczący m.in. programu "Rodzina 500 plus". Inwestycja w dzieci daje dobre rezultaty - oceniła premier. Szefowa MRPiPS zapewniła, że fundamenty programu się nie zmienią, będzie uszczelnienie systemu.

"Przegląd systemów wsparcia rodzin" to dokument, do przygotowania którego zobowiązała MRPiPS ustawa wprowadzająca program "Rodzina 500 plus". Zawiera ocenę i propozycje zmian w polityce rodzinnej - w obszarze świadczenia wychowawczego, świadczeń rodzinnych, ściągalności alimentów, opieki nad dziećmi do lat 3 oraz Karty Dużej Rodziny.

"Będziemy kontynuowali projekty, które będą realizowały z jednej strony politykę obliczoną na rozwój, wpisującą się w Plan Odpowiedzialnego Rozwoju; z drugiej strony będziemy cały czas myśleli, żeby wspierać polskie rodziny" – powiedziała na wtorkowej konferencji po posiedzeniu rządu premier Beata Szydło.

Podkreślała, że wspieranie rodzin to priorytet rządu. "Uważamy, że jest to najlepsza inwestycja w przyszłość – inwestycja w dzieci, inwestycja w rodzinę. To jest inwestycja, która daje Polsce już dzisiaj dobre rezultaty" – oceniła. Zapowiedziała, że w przyszłości będą one jeszcze bardziej widoczne i pokażą, że kierunek przyjęty przez rząd jest dobry. "Myślimy oczywiście o nowych kierunkach, o nowych projektach i nowych programach" – dodała.

Podkreśliła, że program 500 plus przynosi "oczekiwane i zakładane rezultaty". "Po pierwsze zmniejszyło się ubóstwo wśród dzieci, program daje realne, bardzo wyraźne wsparcie finansowe dla rodzin, jest dedykowany w te miejsca, które rzeczywiście wymagają takiej pomocy i wyraźnie poprawił się status polskich rodzin" - podkreśliła Szydło.

"Ale też przynosi rezultaty, o których mówiliśmy, a w które niewielu wierzyło (...) czyli wzrost dzietności w Polsce" - dodała.

Minister Elżbieta Rafalska przypomniała, że 55 proc. polskich dzieci jest objętych programem 500 plus.

Zapewniła, że pieniądze na program 500 plus są i będą. "Mówię to do tych, którzy zawsze wyrażają zaniepokojenie finansowaniem tego programu" – powiedziała.

"Rządowy program został wprowadzony w przyjaznym otoczeniu, w dobrych warunkach. Mówię to w odniesieniu do rynku pracy, bo nie bez znaczenia było to, że malało nam bezrobocie i rosły wynagrodzenia. Wtedy efekt świadczenia 500 zł został jeszcze dodatkowo wzmocniony wynagrodzeniami" – dodała.

Zauważyła też, że nie sprawdziły się obawy samorządów związane z krótkim okresem vacatio legis przy wprowadzaniu programu 500 plus, jakoby za zadaniem zleconym przez rząd nie miały pójść pieniądze. "Miesięczny okres na wdrożenie tego programu był wystarczający, a samorządy dostały wynagrodzenia, o jakich jeszcze jakiś czas temu nie mogły marzyć" – powiedziała Rafalska.

Podkreśliła, że fundamenty programu zostaną bez zmian – brak kryterium dochodowego przy wypłacie świadczenia na drugie i każde kolejne dziecko oraz kryteria wynoszące 800 zł (przy zdrowym dziecku) i 1200 zł (w rodzinach z dzieckiem z niepełnosprawnością) w przypadku pierwszego dziecka; nie zmieni się wysokość świadczenia, przysługiwać będzie do ukończenia przez dziecko 18 lat.

W przeglądzie zaproponowano pewne zmiany w programie; według Rafalskiej mają one na celu przede wszystkim uszczelnienie systemu oraz ułatwienia dla rodzin przy składaniu wniosków.

"Chcemy jasnych, jednoznacznych przepisów, które nie będą nastręczały samorządom trudności przy wydawaniu decyzji. Wiemy, że jest niejednolite orzecznictwo organów odwoławczych, chcemy, by przepisy były jasne, precyzyjne jednoznaczne" - wyjaśniła.

Doprecyzowany ma być m.in. sposób ustalania dochodu z działalności gospodarczej, opodatkowanej w formach ryczałtowych (karta podatkowa, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych). W założeniu ministerstwa rodziny ma to wyeliminować przypadki zaniżania dochodu z tego tytułu, aby spełnić kryterium dochodowe na pierwsze dziecko. Zmienią się też przepisy regulujące utratę i uzyskanie dochodu. Według MRPiPS ma to "wyeliminować nadużycia polegające na sztucznym dopasowywaniu sytuacji zawodowej do kryterium dochodowego na pierwsze dziecko".

Doprecyzowaniu mają też ulec przepisy regulujące przyznawanie świadczenia wychowawczego osobom deklarującym samotne wychowywanie dziecka, co ma pozwolić wyeliminować deklarowanie samotnego wychowywania jedynie po to, aby uzyskać świadczenie na pierwsze dziecko bez wliczania dochodu drugiego z rodziców dziecka. Doprecyzowane mają też zostać przepisy regulujące przyznawanie świadczenia wychowawczego na dzieci objęte opieką naprzemienną obojga rodziców rozwiedzionych, żyjących w separacji lub żyjących osobno.

Ponadto starający się o wypłatę 500 plus mają mieć możliwość składania wniosków o świadczenie wychowawcze na nowy okres już od lipca, ale tylko przez internet. Wnioski drogą tradycyjną - bez zmian - mają być przyjmowane od 1 sierpnia. Dodatkowo planowane jest ujednolicenie terminów składania wniosków o świadczenia rodzinne i świadczenia z funduszu alimentacyjnego na nowy okres zasiłkowy z terminami składania wniosków o świadczenie wychowawcze.

Resort planuje też wprowadzenie rozwiązań - przede wszystkim informatycznych - które pozwolą gminie ustalić zgodność deklaracji o zamieszkiwaniu w Polsce z stanem faktycznym. Jak powiedziała Rafalska, niezwykle ważne jest w tym kontekście uzyskanie dostępu do edukacyjnej bazy danych, co pozwoli na sprawdzenie, gdzie dzieci chodzą do szkoły (ponieważ prawo do świadczenia maja tylko rodziny mieszkające w Polsce, chyba że korzystają z niego na zasadzie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego).

Zdaniem Rafalskiej właśnie rozpatrywanie wniosków w ramach tego systemu wymaga zmian i usprawnienia; w takich przypadkach czas oczekiwania na decyzję jest długi, są zaległości - 70 proc. wniosków nie jest jeszcze rozpatrzonych.

Minister poinformowała, że w ramach przeglądu ocenie poddano również m.in. mechanizm "złotówka za złotówkę", wprowadzony przez poprzedni rząd, dzięki któremu po przekroczeniu progu dochodowego określone świadczenia nie są odbierane, ale odpowiednio pomniejszane. Jak powiedziała, samorządy oceniają ten system jako nieefektywny, czasochłonny, pracochłonny i mocno rozczarowujący rodziny, które liczyły na wyższe świadczenia. "Myślimy, że ten mechanizm powinien być poddany dalszej, racjonalnej ocenie, bo to hasło bardzo chwyciło (...), a za tym stoją niezaspokojone oczekiwania" - powiedziała. Przypomniała, ze prognoza przy wprowadzaniu tego mechanizmu mówiła, że skorzysta z tego 350 tys. osób; skorzystało w tej chwili 70 osób.

Wśród propozycji MRPiPS są m.in. zmiany ułatwiające tworzenie żłobków czy klubów dziecięcych i dziennych opiekunów. Rozważane jest także przekazanie dodatkowych środków z Funduszu Pracy na aktywizację rodziców najmłodszych dzieci poprzez poprawę dostępności miejsc opieki dla maluchów oraz obniżenie kosztów opłat za miejsca w tych placówkach, ponoszonych przez rodziców.

Resort chce też poprawić ściągalność alimentów przez wprowadzenie tzw. pakietu alimentacyjnego. Wśród propozycji jest utworzenie aplikacji mobilnej Karty Dużej Rodziny, rozszerzenie wiedzy na temat oferty oraz zachęcanie kolejnych podmiotów do włączania się w program. Zaproponowano także rozszerzenie uprawnionych do Karty o tych rodziców, którzy kiedykolwiek mieli na utrzymaniu co najmniej troje dzieci.

Planowane jest też umożliwienie składania drogą elektroniczną wniosków o kolejne rodzaje świadczeń. Już od tego okresu zasiłkowego rodzice łatwiej złożą wnioski online o wszystkie formy wsparcia finansowego rodzin.(PAP)