Nowy system świadczeń dla opiekunów osób z niepełnosprawnością

Rezygnujący z pracy opiekunowie osób niepełnosprawnych, których dochód na jedną osobę w rodzinie nie przekracza 1 tys. zł, otrzymają świadczenie pielęgnacyjne – zakłada projekt ustawy przygotowany przez resort pracy. Jego wysokość będzie zależna od wieku podopiecznego.

"Wracamy do jednego świadczenia, świadczenia pielęgnacyjnego dla osób, które opiekują się osobami niepełnosprawnymi w stopniu znacznym" - powiedziała dziennikarzom we wtorek wiceminister pracy Elżbieta Seredyn. Do tej pory przepisy różnicowały świadczenia dla opiekunów w zależności od tego, kiedy powstała niepełnosprawność ich podopiecznego.

Seredyn zaznaczyła, że osoby, które będą chciały pozostać w starym systemie, będą mogły to zrobić. Zachowanie praw nabytych jest ważne nawet wówczas, gdy osoba niepełnosprawna uzyskuje nowe orzeczenie o niepełnosprawności. Chyba, że zmieni się jego treść, a zespół orzekający stwierdzi, że dana osoba nie ma już niepełnosprawności w stopniu znacznym.

Projekt realizuje dwa wyroki Trybunału Konstytucyjnego z jesieni 2014 r. W jednym TK uznał, że nie można różnicować prawa do świadczenia ze względu na moment powstania niepełnosprawności. W drugim - że świadczenie powinno przysługiwać dwóm opiekunom w rodzinie, jeśli są w niej dwie osoby z niepełnosprawnością.

Konsultacje społeczne nad projektem mają się zakończyć do 3 kwietnia. Wiceminister wyraziła nadzieję, iż projekt będzie szybko procedowany i mimo kampanii wyborczej nie będzie sporu nad nim w parlamencie. Dodała, że resort chciałby, by nowy system świadczeń zaczął funkcjonować od lipca tego roku.

Seredyn uważa, że opór środowiska opiekunów wobec tego projektu wynika z niejasnych informacji. Jej zdaniem nowy system dla wielu osób będzie bardziej atrakcyjny niż obecny, np. opiekunowie osób dorosłych niepełnosprawnych będą mieć wyższy próg dochodowy, od którego przysługuje świadczenie i wyższe samo świadczenie - 800 zł zamiast 520 zł. Wielokrotnie podkreślała, że opiekunowie nie stracą świadczeń, które już mają.

Podkreślała, że w nowym systemie świadczenie będzie co roku waloryzowane.

By otrzymać wsparcie konieczny będzie jednak wywiad środowiskowy - przeprowadzany przed otrzymaniem świadczenia i co pół roku w czasie jego pobierania. Jak wyjaśniono, chodzi o to, by pomoc państwa kierowana była rzeczywiście do osób potrzebujących pomocy i znajdujących się w trudnej sytuacji.

Resort proponuje, by wszystkim osobom, które nie podejmują lub rezygnują z pracy, by zajmować się niepełnosprawnym członkiem rodziny, przysługiwało świadczenie pielęgnacyjne. Zróżnicowana zostanie jego wysokość. Gdy będzie to osoba do 18. roku życia (lub do 25., jeżeli się uczy), opiekun otrzyma w tym roku 1200 zł netto miesięcznie, a od 2016 r. - 1300 zł. W przypadku gdy podopieczny będzie starszy - świadczenie wyniesie 800 zł netto miesięcznie.

Świadczenie zależne będzie od kryterium dochodowego wynoszącego 1 tys. zł na osobę w rodzinie; jeżeli ta kwota zostanie przekroczona - świadczenie nie będzie przysługiwało. Do tej pory opiekunów dzieci niepełnosprawnych ten wymóg nie dotyczył. Opiekunowie dorosłych niepełnosprawnych otrzymywali 520 zł specjalnego zasiłku opiekuńczego i nie mogli przekroczyć kryterium dochodowego wynoszącego miesięcznie 664 zł na osobę w rodzinie (chodzi o łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki).

Do osób, które nabyły uprawnienie do świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego na podstawie obowiązujących obecnie przepisów, stosowane będą przepisy dotychczasowe. Co oznacza, że świadczenia na nowych warunkach otrzymają nowe osoby w systemie. Opiekunowie dzieci, które już mają orzeczenie o niepełnosprawności, zachowaliby prawa do obecnego świadczenia (bez kryterium dochodowego i bez zmniejszenia kwoty po 18. roku życia).

Świadczenie ma przysługiwać również osobie, która rezygnuje z pracy, by zająć się niepełnosprawnym członkiem rodziny, w sytuacji, gdy inny członek rodziny już ma ustalone prawo do świadczenia pielęgnacyjnego na inną osobę niepełnosprawną w rodzinie. Do tej pory nie było to możliwe.

Resort ponadto proponuje przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego tym opiekunom, którzy pobierają emeryturę czy rentę. Będzie im przysługiwać różnica między świadczeniem a kwotą pobieranej emerytury czy renty. Świadczenie pielęgnacyjne nie będzie przysługiwać w przypadku, gdy różnica kwot będzie niższa niż 20 zł.

W projekcie jest też zapis mówiący, że w przypadku śmierci podopiecznego i jednocześnie utraty świadczenia pielęgnacyjnego opiekun nabywa prawo do zasiłku dla bezrobotnych. Początkowo resort zakładał, że znajdzie się on w innej ustawie - o promocji zatrudnienia, ale ostatecznie zdecydowano, że szybciej zacznie funkcjonować, gdy będzie w nowelizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych.

21 października 2014 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że uzależnienie świadczenia pielęgnacyjnego dla opiekuna dorosłej osoby niepełnosprawnej od wieku, w którym powstała niepełnosprawność podopiecznego, jest niezgodne z konstytucją. Wyrok dotyczył znowelizowanej ustawy o świadczeniach rodzinnych obowiązującej od początku 2013 r. Pozbawiła ona część opiekunów osób niepełnosprawnych prawa do świadczeń pielęgnacyjnych. Nowela była jedną z przyczyn protestów opiekunów osób niepełnosprawnych wiosną 2014 r.

Wprowadzając tę ustawę, MPiPS argumentowało, że część osób pobierających świadczenie "nadużywała pomocy finansowej". Dlatego po zmianach prawo do świadczenia pielęgnacyjnego utracili opiekunowie osób, u których niepełnosprawność pojawiła się po osiągnięciu dorosłości. Ustawa przewidziała możliwość rekompensaty dla opiekunów, którzy utracili świadczenie pielęgnacyjne i wprowadziła do systemu nowe rozwiązanie - specjalny zasiłek opiekuńczy. Prawo do tego nowego zasiłku uzależniono jednak od kryterium dochodowego. Ten ostatni warunek TK uznał za zgodny z konstytucją.

Obecnie osoby opiekujące się dorosłą osobą niepełnosprawną w tym samym wieku mogą być różnie traktowane w zależności od tego, czy niepełnosprawność ich podopiecznego powstała przed, czy po osiągnięciu przez niego dorosłości. (PAP)