Eksperci: pojęcia "inwalida", "kaleka" powinny zniknąć z języka publicznego

2015-01-01, 12:18  Polska Agencja Prasowa
Eksperci zajmujący się problemami osób z niepełnosprawnościami zwracają uwagę, że choć kiedyś były to określenia neutralne, teraz uważane są za stygmatyzujące. Fot. freeeimages.com

Eksperci zajmujący się problemami osób z niepełnosprawnościami zwracają uwagę, że choć kiedyś były to określenia neutralne, teraz uważane są za stygmatyzujące. Fot. freeeimages.com

Inwalida, kaleka - takie określenia funkcjonują w polskim prawie i są używane publicznie. Eksperci zajmujący się problemami osób z niepełnosprawnościami zwracają uwagę, że choć kiedyś były to określenia neutralne, teraz uważane są za stygmatyzujące.

Termin inwalidztwo znajduje się polskiej konstytucji - w art. 67, który mówi, że "obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo", w Kodeksie cywilnym, a także w innych aktach prawnych, wyrokach sądów.

"Określenia +kalectwo+ i +kaleka+ straciły charakter terminów technicznych i stały się po prostu obelgami. Należy więc wyeliminować je z systemu prawnego" - uważa Krzysztof Kurowski z biura Rzecznika Praw Obywatelskich, autor monografii "Prawa człowieka i obywatela z perspektywy osób z niepełnosprawnościami".

Jak wyjaśniła PAP Barbara Imiołczyk, również reprezentująca biuro RPO, w tej instytucji używa się określenia "osoba z niepełnosprawnością". "Wychodzimy z założenia, że podmiotem jest osoba. Nie koncentrujemy się na niepełnosprawności" - dodała. W jej opinii określenia "inwalida", "kaleka" są "z zamierzchłej epoki". "One funkcjonują w prawie, bo widocznie rzeszy prawników i polityków nie ranią" - powiedziała.

Zwróciła uwagę, że w języku publicznym takie określenia często funkcjonują jako porównania, epitety wobec osób, którym chcemy dokuczyć. Osoby, które je wypowiadają, nie zdają sobie sprawy, że w ten sposób kogoś ranią. "Dotyczy to szczególnie osób z niepełnosprawnością intelektualną i chorujących psychicznie. Stosowane publicznie określenie +schizofrenia polityczna+ nikogo nie razi, podobnie sformułowania, że ktoś się zachowuje jak +psychicznie chory+ czy +niedorozwinięty+" - sprecyzowała.

Podkreśliła, że takie porównania są krzywdzące dla wielu ludzi i trzeba na nie reagować, zwracać uwagę osobom, które je wypowiadają.

Prof. Jerzy Bralczyk z Uniwersytetu Warszawskiego zwraca uwagę, że słowo "inwalida" jest używane rzadko i w języku formalnym, zaś słowo "kaleka" używane jest częściej, również dlatego, że bywa stosowane w znaczeniu przenośnym, np. +kalekie+ rozwiązania czyli niedobre, odchylone; ma więc wydźwięk pejoratywny.

"Mówiło się np. o kimś niezdarnym +ty kaleko+ w taki sposób trochę potępiający, lekko pogardliwy, ale raczej nie obraźliwie, nie w gniewie" - powiedział prof. Bralczyk w rozmowie z PAP.

On sam przychyla się do sformułowania "osoba z niepełnosprawnością". "Gdyby był jeden rzeczownik, jak +kaleka+, to przypisywałby osobie cechę trwałą, podobnie jak np. +tchórz+ - byłaby to etykieta kwalifikująca człowieka. Przymiotnik, jak +tchórzliwy+, +niepełnosprawny+ dotyczy jednej z wielu cech, jakimi kogoś określamy" - powiedział prof. Bralczyk.

Pytany, czy język, którym mówimy o osobach z niepełnosprawnościami, się zmienia, zwrócił uwagę, że wprowadzane są zasady określające tę kwestię, ale - jak zaznaczył - każda tendencja rodzi antytendencję i wielu ludzi może się do takich wytycznych zrazić.

"Czasami myślenie kategoriami językowej poprawności politycznej idzie za daleko. Sformułowania, którymi się posługujemy, bardziej powinny być w nas, niż odgórnie nakazane" - dodał. W jego przekonaniu człowiek z niepełnosprawnością wcale nie musi być zadowolony, gdy będzie się o nim mówić w tak poprawny politycznie sposób.

Jak podkreślił, są osoby, które mówią o sobie np. jestem "garbusem", jestem "kaleką", co świadczy o ich dystansie do siebie, jest autoironiczne. "Ale jeśli powiedziałby tak ktoś inny, byłoby to obraźliwe" - zaznaczył prof. Bralczyk.

Magdalena Gorzak, pełnomocnik prorektora ds. osób z niepełnosprawnością w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej, zwróciła uwagę na podmiotowość sformułowania "osoba z niepełnosprawnością". "Bardzo ważne jest zwracanie uwagi na to, że ktoś jest przede wszystkim osobą, a niepełnosprawność jest jednym z wielu aspektów, które go dotyczą. Oprócz tego jest też np. studentem, obywatelem, rodzicem, pracownikiem. Jeżeli chcemy wskazać, o jaką formę niepełnosprawności chodzi, można użyć takich określeń jak +osoba z dysfunkcją wzroku+, +z niepełnosprawnością ruchową+" - powiedziała.

Jej zdaniem określenia "kaleka", "inwalida" mają bardzo dużo konotacji negatywnych. "Być może kiedyś były określeniami bardziej neutralnymi, teraz kojarzą się jednoznacznie jako stygmatyzujące czy pogardliwe" - dodała.

Bożena Ławnicka (PAP)

Kraj i świat

Papież Franciszek w oknie ze świecą Wigilijnego Dzieła Pomocy Dzieciom

Papież Franciszek w oknie ze świecą Wigilijnego Dzieła Pomocy Dzieciom

2014-12-14, 13:45
Pierwsze pociągi Pendolino na torach [wideo]

Pierwsze pociągi Pendolino na torach [wideo]

2014-12-14, 10:15

Morświny w Bałtyku zagrożone wyginięciem

2014-12-13, 17:06
Marsz w Obronie Demokracji i Wolności Mediów

"Marsz w Obronie Demokracji i Wolności Mediów"

2014-12-13, 13:48

Azerbejdżan obawia się Rosji; Zachód już nie gwarantuje bezpieczeństwa

2014-12-13, 11:21

Przed świętami Polska wyśle na Ukrainę duży konwój z pomocą humanitarną

2014-12-13, 11:21
Zatrzymano podejrzanych o udział w wepchnięciu rowerzysty pod autobus

Zatrzymano podejrzanych o udział w wepchnięciu rowerzysty pod autobus

2014-12-13, 10:50

„Aleksandra” nad Polską: powalone drzewa, uszkodzone dachy

2014-12-13, 08:45

Rośnie presja na Obamę: Kongres USA jednomyślnie za bronią dla Ukrainy

2014-12-12, 20:19

Setki tureckich dziennikarzy żyją w obawie przed aresztowaniem

2014-12-12, 20:00
Ważne: nasze strony wykorzystują pliki cookies.

Używamy informacji zapisanych za pomocą cookies i podobnych technologii m.in. w celach reklamowych i statystycznych oraz w celu dostosowania naszych serwisów do indywidualnych potrzeb użytkowników. Mogą też stosować je współpracujący z nami reklamodawcy, firmy badawcze oraz dostawcy aplikacji multimedialnych. W programie służącym do obsługi internetu można zmienić ustawienia dotyczące cookies. Korzystanie z naszych serwisów internetowych bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zapisane w pamięci urządzenia. Więcej informacji można znaleźć w naszej Polityce prywatności

Zamieszczone na stronach internetowych www.radiopik.pl materiały sygnowane skrótem „PAP” stanowią element Serwisów Informacyjnych PAP, będących bazą danych, których producentem i wydawcą jest Polska Agencja Prasowa S.A. z siedzibą w Warszawie. Chronione są one przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Powyższe materiały wykorzystywane są przez Polskie Radio Regionalną Rozgłośnię w Bydgoszczy „Polskie Radio Pomorza i Kujaw” S.A. na podstawie stosownej umowy licencyjnej. Jakiekolwiek wykorzystywanie przedmiotowych materiałów przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, jest zabronione. PAP S.A. zastrzega, iż dalsze rozpowszechnianie materiałów, o których mowa w art. 25 ust. 1 pkt. b) ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, jest zabronione.

Rozumiem i wchodzę na stronę