Minister Wróblewska: Wprowadzamy socjalne zabezpieczenie artystek i artystów

Minister kultury i dziedzictwa narodowego Hanna Wróblewska podczas konferencji prasowej w Warszawie/fot. Radek Pietruszka

Złożyliśmy wniosek o wprowadzenie do wykazu prac legislacyjnych rządu projektu ustawy o zabezpieczeniu społecznym osób wykonujących zawód artystyczny – poinformowała minister kultury Hanna Wróblewska. W projekcie ma się pojawić mechanizm gwarantujący artystom stałe ubezpieczenie.

– Chodzi o to, żeby grupa ludzi tak ważna dla naszej tożsamości, kultury, naszego państwa zyskała coś, co powinna mieć – wkluczenie w system ubezpieczeń społecznych. Miło jest mi powiedzieć, że dziś złożyliśmy wniosek o wprowadzenie projektu ustawy o socjalnym zabezpieczeniu artystek i artystów do wykazu prac legislacyjnych rządu – powiedziała w poniedziałek na konferencji prasowej szefowa MKiDN.

Poinformowała, że „głównym celem ustawy, która nie rozwiązuje wszystkich problemów, ale jest pierwszym krokiem do rozwiązania najbardziej podstawowego (problemu – przyp.), jest wprowadzenie mechanizmu gwarantującego możliwość stałego ubezpieczenia artystów i artystek, niezależnie od tego, czy osiągają oni, pracując na umowę–zlecenie czy umowę o dzieło, poziom wypłat wszystkich składek.

Podkreśliła, że wielu artystów nie jest ubezpieczonych, nie może korzystać ze świadczeń zdrowotnych.

Co ma przysługiwać artystom i twórcom?
Zgodnie z projektem ustawy artyści i twórcy zyskują pełen katalog ubezpieczeń społecznych: emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe (ZUS) oraz ubezpieczenie zdrowotne (NFZ). Artystom zawodowym będą przysługiwać m.in. zasiłki chorobowe (L4), zasiłki macierzyńskie i tacierzyńskie, renta z tytułu niezdolności do pracy, prawo do emerytury.

Członkowie rodzin będą mogli ubezpieczyć się jako członek rodziny – zyskają uprawnienia z tytułu renty rodzinnej, a także prawo do zasiłku pogrzebowego.

Status artysty zawodowego
Wróblewska przekazała, że w projekcie ustawy została zawarta ścieżka uzyskania statusu artysty zawodowego (zawód artystyczny wykonywany w ciągu ostatnich trzech lat, dorobek twórczy jako weryfikator).

– Ustawa nie określa, kto jest artystą, a kto nie jest. Nie wprowadzamy rozróżnienia na artystów profesjonalnych czy nieprofesjonalnych. Ustawa obejmuje artystów i artystki, twórców i twórczynie, które żyją z pracy artystycznej, czy też chciałyby żyć, i pracują jako artyści zawodowo – wyjaśniła szefowa MKiDN.
Ustawa zapewnia dopłatę do składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Chodzi o artystów, których średniomiesięczne przychody w ciągu ostatnich trzech lat były nie wyższe niż 125 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Fundusz Wsparcia Artystów Zawodowych
Szefowa MKiDN zapowiedziała, że powstanie Fundusz Wsparcia Artystów Zawodowych, który ma być źródłem finansowania dopłaty do składek społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego dla artystów. Dysponentem funduszu będzie Instytut Artysty Zawodowego, który będzie także przyznawał status artysty.

– W ramach Instytutu Artysty Zawodowego będzie działać bardzo szeroka Komisja Opiniująca, stworzona z przedstawicieli środowisk twórczych i artystycznych. Zgodnie z naszą propozycją to będzie 90 osób – powiedziała. Dodała, że w skład komisji wejdą również przedstawiciele MKiDN, Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej i ZUS (24 osoby).

Wróblewska wyjaśniła, że „z puli Komisji Opiniującej będą wyłaniane trzyosobowe zespoły, które będą podejmowały decyzję o przyznaniu statusu artysty”. – Od tych decyzji będą odwołania bądź do ministra kultury, bądź na drodze sądowej do WSA. Prócz tego proponujemy, by w Instytucie Artysty Zawodowego działała Rada Programowo–Naukowa weryfikująca działanie systemu, a to, co jest dla nas bardzo ważne – także taka rada, która byłaby odpowiedzialna za stałe badanie sytuacji i rekomendowanie systemów reagowania – mówiła.

Przekazała, że ustawa jest projektem własnym MKiDN. – W pracy nad ustawą oparliśmy się nie tylko na rozmowach z różnymi środowiskami, ale także na badaniach – dodała.
Podała również harmonogram prac nad projektem. Na przełomie listopada i grudnia tego roku odbędą się konsultacje społeczne, w styczniu 2025 r. projekt zostanie przesłany do uzgodnień międzyresortowych, w lutym – zostanie wniesiony na Stały Komitet Rady Ministrów, w I kwartale 2025 r. zostanie przedłożony Radzie Ministrów.

Ilu artystów jest Polsce?
Podczas konferencji zaprezentowane zostały również wyniki projektu badawczego „Policzone i Policzeni 2024”. To badanie ogólnopolskie, przeprowadzone przez zespół Centrum Badań nad Gospodarką Kreatywną Uniwersytetu SWPS we współpracy ze spółką Innowacje na zlecenie ministra kultury.

Wyniki badań zaprezentowała prof. Dorota Ilczuk, która kierowała zespołem badawczym. Z badania wynika, że w Polsce jest 62 423 artystów (muzyka 16 346, architektura 13 693, sztuki wizualne 13 176, film 6996, teatr 3960, taniec 3222, literatura 3010, twórczość ludowa 2020). To jest o 2453 osoby więcej, niż wynikało z badania w 2018 roku.

Na podstawie badania „Policzone i Policzeni 2024” sprawdzono m.in., jaka jest sytuacja artystów w Polsce. 8,3 proc. artystów ma umowy o pracę na czas nieokreślony, 69 proc. artystów ma dochody poniżej średniej krajowej, 51 proc. artystów ma przychody z umów–zleceń i o dzieło, 30 proc. zarabia poniżej minimalnego wynagrodzenia.
Duża część artystów ma niestabilne zatrudnienie, nie jest ubezpieczona, nie może korzystać ze świadczeń zdrowotnych czy zasiłków. 10,4 proc. twórców i artystów nie ubezpiecza się z powodu niskiego statusu majątkowego, a 11 proc. ubezpiecza się przy członkach rodziny.