NIK: Wymiar sprawiedliwości jest w największym kryzysie od 1989 roku

2024-10-01, 14:13  PAP/Redakcja
Najwyższa Izba Kontroli przedstawiła ustalenia dotyczące wymiaru sprawiedliwości/fot: nik.gov.pl

Najwyższa Izba Kontroli przedstawiła ustalenia dotyczące wymiaru sprawiedliwości/fot: nik.gov.pl

– Wymiar sprawiedliwości znajduje się w największym od 1989 roku kryzysie – to konkluzja ustaleń Najwyższej Izby Kontroli. Na przestrzeni ostatniej dekady sądownictwo funkcjonowało w warunkach permanentnych zmian, które nie rozwiązały żadnego z jego istotnych problemów – oceniła NIK.

Celem kontroli NIK było zbadanie, czy działania naprawcze Ministra Sprawiedliwości w latach 2013-2023, a także w ograniczonym zakresie prezesów sądów, podejmowane w obszarach planowania strategicznego, organizacyjno-kadrowym i prawotwórczym, wpłynęły na poprawę funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości.

W ocenie NIK, działalność organów wymiaru sprawiedliwości, a w szczególności Ministra Sprawiedliwości, doprowadziły do spadku efektywności pracy sądów. Sprawność sądów na przestrzeni ubiegłej dekady „nie tylko nie uległa poprawie, ale w wielu kategoriach postępowań istotnie pogorszyła się”. Z przeprowadzonej analizy wynika, że sprawy sądowe nie były załatwiane bez zbędnej zwłoki, a powszechnym zjawiskiem stała się przewlekłość postępowania. W okresie, którego dotyczyła kontrola odsetek uwzględnionych skarg na przewlekłość postępowań sądowych, wzrósł z 11,2 do 19,2 procent.

Średni czas trwania postępowania w wybranych kategoriach spraw zakończonych prawomocnie w I instancji wzrósł o prawie dwa miesiące – z 4,1 w 2013 roku do 5,9 miesięcy w 2023 roku (o 44 proc.). Z kolei w sprawach, które NIK określiła jako istotne z punktu widzenia dochodzenia przez obywateli swoich praw przed sądami, czas trwania postępowania wzrósł z 9,2 do 16,5 miesiąca (79 proc.). W sprawach gospodarczych czas ten wzrósł z 11 do 17,7 miesiąca (o 61 proc.). – Względną stabilizację obserwować można jedynie w sprawach karnych – oceniła NIK.

NIK wskazała ponadto, że wydatki budżetu państwa na funkcjonowanie sądów powszechnych w badanym okresie podwoiły się z 6,2 mld zł (2013 r.) do 12,4 mld zł (2023 r.). W okresie tym dwukrotnie podejmowano próby reformowania struktury organizacyjnej sądów – w ocenie NIK – bez rezultatu, a „pracom tym towarzyszyły duże spory i kontrowersje zarówno w środowisku prawniczym, jak i społeczeństwie”. Chodzi o tzw. reformę Gowina z 2013 r. (w wyniku której zniesiono 79 najmniejszych kadrowo sądów, a potem przywrócono 76 z nich), a także o prace prowadzone w latach 2016-2023 (zakładające gruntowną reformę sądownictwa, w tym przejście z trójszczeblowej na dwuszczeblową strukturę sądów powszechnych i zmianę statusu sędziów, nie wyszły poza fazę uzgodnień rządowych).

W kontroli wykazano istotne dysproporcje w obciążeniu sądów sprawami, a także braki kadrowe. – Według danych za rok 2023 w pionie cywilnym sądów rejonowych przy średniej liczbie spraw przypadającej na sędziego wynoszącej około 1700, różnice między sądami w skali kraju wynosiły od około 800 do niemal 5 tysięcy spraw – zauważono.

Należy podkreślić, że w badanym okresie wzrosła znacznie liczba i częstotliwość zmian przepisów prawa. Według NIK ta „nadprodukcja” prawa nie jest zjawiskiem pozytywnym.

Kontrola wykazała, że „bez systemowego i precyzyjnego określenia kierunku, w którym Polska chce modernizować sądownictwo, nie będzie możliwe stworzenie odpowiednich warunków do tego, by sprawy kierowane do sądów przez obywateli, podmioty gospodarcze i instytucje publiczne mogły być sprawnie rozstrzygane” – co zaznaczono w komunikacie opublikowanym na stronie internetowej NIK.

W konsekwencji przeprowadzonej kontroli, NIK skierowała wnioski do Ministra Sprawiedliwości o przeprowadzenie diagnozy stanu sądownictwa powszechnego, opracowanie działań możliwych do wdrożenia w ujęciu krótko- i długookresowym, przeprowadzenie przeglądu istniejących struktur organizacyjnych sądów powszechnych, ograniczenie delegowania sędziów i innych pracowników sądów do instytucji spoza systemu sądownictwa powszechnego, prowadzenie racjonalnych i transparentnych działań legislacyjnych, porządkowanie i ograniczenie pracochłonności rozbudowanego modelu statystyki i sprawozdawczości sądowej, rozważenie możliwości testowania projektowanych rozwiązań (pilotażu) oraz zapewnienie transparentności działań ministra.

Kraj i świat

Szef MSWiA ma stanąć na czele obrony cywilnej. W planach zintegrowany system ostrzegania

Szef MSWiA ma stanąć na czele obrony cywilnej. W planach zintegrowany system ostrzegania

2024-03-22, 15:11
Ataki lotnicze Rosji na Ukrainę. Polskie myśliwce już powróciły do baz [aktualizacja]

Ataki lotnicze Rosji na Ukrainę. Polskie myśliwce już powróciły do baz [aktualizacja]

2024-03-22, 08:13
Robotyczny pies na smyczy sztucznej inteligencji. Jego zdolności sięgają kosmosu [wideo, zdjęcia]

Robotyczny pies na smyczy sztucznej inteligencji. Jego zdolności sięgają kosmosu! [wideo, zdjęcia]

2024-03-21, 20:38
Prezydent: Dariusz Korneluk nie został skutecznie powołany na prokuratora krajowego

Prezydent: Dariusz Korneluk nie został skutecznie powołany na prokuratora krajowego

2024-03-21, 13:48
Zmarł mężczyzna podpalony na przystanku w Łodzi. Sprawcy grozi dożywocie

Zmarł mężczyzna podpalony na przystanku w Łodzi. Sprawcy grozi dożywocie

2024-03-21, 12:51
40 tysięcy osób wyruszy na Ekstremalną Drogę Krzyżową. W całej Polsce ponad 1200 tras

40 tysięcy osób wyruszy na Ekstremalną Drogę Krzyżową. W całej Polsce ponad 1200 tras

2024-03-21, 11:58
Doradca Bidena złożył niezapowiadaną wizytę w Kijowie i obiecał dalsze wsparcie dla Ukrainy

Doradca Bidena złożył niezapowiadaną wizytę w Kijowie i obiecał dalsze wsparcie dla Ukrainy

2024-03-21, 07:16
Inspektor Marek Boroń powołany na stanowisko Komendanta Głównego Policji

Inspektor Marek Boroń powołany na stanowisko Komendanta Głównego Policji

2024-03-20, 17:17
Papież: niech Polska będzie ziemią, która chroni życie w każdym jego momencie

Papież: niech Polska będzie ziemią, która chroni życie w każdym jego momencie

2024-03-20, 13:13
Prezydent Duda: Rosja może być w stanie zaatakować NATO już w 20262027 roku

Prezydent Duda: Rosja może być w stanie zaatakować NATO już w 2026–2027 roku

2024-03-20, 13:00
Ważne: nasze strony wykorzystują pliki cookies.

Używamy informacji zapisanych za pomocą cookies i podobnych technologii m.in. w celach reklamowych i statystycznych oraz w celu dostosowania naszych serwisów do indywidualnych potrzeb użytkowników. Mogą też stosować je współpracujący z nami reklamodawcy, firmy badawcze oraz dostawcy aplikacji multimedialnych. W programie służącym do obsługi internetu można zmienić ustawienia dotyczące cookies. Korzystanie z naszych serwisów internetowych bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zapisane w pamięci urządzenia. Więcej informacji można znaleźć w naszej Polityce prywatności

Zamieszczone na stronach internetowych www.radiopik.pl materiały sygnowane skrótem „PAP” stanowią element Serwisów Informacyjnych PAP, będących bazą danych, których producentem i wydawcą jest Polska Agencja Prasowa S.A. z siedzibą w Warszawie. Chronione są one przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Powyższe materiały wykorzystywane są przez Polskie Radio Regionalną Rozgłośnię w Bydgoszczy „Polskie Radio Pomorza i Kujaw” S.A. na podstawie stosownej umowy licencyjnej. Jakiekolwiek wykorzystywanie przedmiotowych materiałów przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, jest zabronione. PAP S.A. zastrzega, iż dalsze rozpowszechnianie materiałów, o których mowa w art. 25 ust. 1 pkt. b) ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, jest zabronione.

Rozumiem i wchodzę na stronę