Wielokrotnie mówił o podmiotowości narodów. 102 lata temu urodził się św. Jan Paweł II

Św. Jan Paweł II jest patronem województwa kujawsko-pomorskiego/fot. PAP, EPA

18 maja mijają 102 lata od narodzin Karola Wojtyły – św. Jana Pawła II. Po doświadczeniu II wojny światowej, znając skutki nazizmu i bolszewizmu papież wielokrotnie zabierał głos mówiąc o podmiotowości narodów. Na forum ONZ w 1995 r. oświadczył, że „każdy naród ma prawo kształtować swoje życie zgodnie z własnymi tradycjami".

Karol Wojtyła przyszedł na świat 18 maja 1920 roku się w Wadowicach, jako drugi syn i najmłodsze z trojga dzieci Karola Wojtyły i Emilii z Kaczorowskich. Papież miał świadomość, że dar życia zawdzięcza nie tylko Bogu i swoim rodzicom, ale także tym, którzy w 1920 roku stanęli do walki o wolną Polskę. Świadectwem tego są jego słowa wypowiedziane w czasie siódmej pielgrzymki do ojczyzny, 13 czerwca 1999 r. na cmentarzu poległych w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku w Radzyminie. – Wiecie, że urodziłem się w roku 1920, w maju, w tym czasie, kiedy bolszewicy szli na Warszawę. I dlatego noszę w sobie od urodzenia wielki dług w stosunku do tych, którzy wówczas podjęli walkę z najeźdźcą i zwyciężyli, płacąc za to swoim życiem. Tutaj, na tym cmentarzu, spoczywają ich doczesne szczątki. Przybywam tu z wielką wdzięcznością, jak gdyby spłacając dług za to, co od nich otrzymałem – powiedział.

Przyczynił się do upadku komunizmu w Polsce
Papież wychował się w Wadowicach, gdzie Żydzi stanowili ok. 25 procent ludności. Rodzina Wojtyłów mieszkała w domu należącym do Żyda, Chaima Bałamutha. 13 kwietnia 1986 r., jako papież przekroczył próg synagogi, a 23 marca 2000 roku stanął przed Ścianą płaczu w Jerozolimie. Podróż do Ziemi Świętej dniach 20–26 marca 2000 roku w przeciwieństwie do większości pozostałych, nie nosiła nazwy „wizyta apostolska”. W oficjalnym programie nazwano ją „Jubileuszową Pielgrzymką do Ziemi Świętej”. - Wizyta ma przede wszystkim charakter osobistej pielgrzymki do miejsc biblijnych i korzeni wiary – mówił wówczas rzecznik Watykanu Joaquin Navarro-Valls.

Jan Paweł II odbył 104 podróże apostolskie przemierzając cały świat i głosząc Ewangelię. Odwiedził 132 kraje, 129 narodów i około 900 miejscowości. Polska była krajem, który papież odwiedzał najczęściej. Do ojczyzny odbył dziewięć pielgrzymek. Przyjeżdżał zawsze z konkretnym przesłaniem, dostosowanym do aktualnie panującej sytuacji religijnej i politycznej. – Każda z pielgrzymek była traktowana przez Polaków, jako narodowe rekolekcje, a w spotkaniach z papieżem uczestniczyły miliony osób. Święty Jan Paweł II wzywał Polaków do sprawiedliwości społecznej i wzajemnego szacunku – przypomnieli polscy biskupi w specjalnym liście do wiernych napisanym z okazji setnej rocznicy urodzin Karola Wojtyły. W czasie jego pontyfikatu doszło m.in. do upadku systemu komunistycznego w Europie Środkowej i Wschodniej.

„Naród istnieje z kultury i dla kultury”
Papież wielokrotnie mówił o podmiotowości narodu. W przemówieniu wygłoszonym 2 czerwca 1980 roku w UNESCO w Paryżu podkreślił, że „naród istnieje z kultury i dla kultury, dlatego właśnie jest ona tym wielkim wychowawcą ludzi do tego, aby bardziej być we wspólnocie, która ma dłuższą historię niż każdy człowiek i własna rodzina”. Wyznał, że jest „synem narodu, który przetrwał najstraszliwsze doświadczenia dziejów, który wielokrotnie był przez sąsiadów skazywany na śmierć – a on pozostał przy życiu i pozostał sobą”. – Zachował własną tożsamość i zachował pośród rozbiorów i okupacji własną suwerenność, jako naród – nie w oparciu o jakiekolwiek inne środki fizycznej potęgi, ale tylko w oparciu o własną kulturę, która okazała się w tym wypadku potęgą większą od tamtych potęg – powiedział papież.

Podkreślił, że „istnieje podstawowa suwerenność społeczeństwa, która wyraża się w kulturze narodu”. – Strzeżcie jej jak źrenicy oka dla przyszłości wielkiej rodziny ludzkiej. Nie dopuszczajcie, aby padła ofiarą różnego rodzaju totalitaryzmów, różnego rodzaju imperializmów czy hegemonii, dla których człowiek liczy się tylko, jako przedmiot dominacji, a nie jako podmiot własnego człowieczego bytowania. Dla których również i naród, własny lub cudzy, liczy się tylko jako przedmiot dominacji różnorodnych interesów, a nie jako podmiot – apelował w UNESCO Jan Paweł II.

„Trwały pokój między narodami nie może być narzucony”
W czasie przemówienia do Zgromadzenia Ogólnego ONZ w 1995 r. papież podkreślił, że „dopiero wówczas, gdy narody środkowej i wschodniej Europy odzyskały wolność, nadzieja na pokój, który powinien był nadejść wraz z końcem II wojny światowej, zaczęła nabierać realnych kształtów dla wielu ofiar tamtego konflikt”. Podkreślił wówczas, że „żadne państwo, ani inny naród czy organizacja międzynarodowa – nie ma prawa utrzymywać, że dany naród nie zasługuje na istnienie”. Zaznaczył, że „z prawem do istnienia wiąże się oczywiście także prawo każdego narodu do własnego języka i kultury, poprzez które dany naród wyraża i umacnia to, co nazwałbym jego pierwotną suwerennością duchową. Każdy naród ma także prawo kształtować swoje życie zgodnie z własnymi tradycjami, choć oczywiście nie może to polegać na naruszaniu fundamentalnych praw człowieka, zwłaszcza zaś na ucisku mniejszości – powiedział w ONZ Jan Paweł II.

W przemówieniu do korpusu dyplomatycznego 9 stycznia 1988 r. papież zaznaczył, że „trwały pokój pomiędzy narodami nie może być narzucony przez wolę silniejszego, lecz musi być wynikiem powszechnej zgody osiągniętej w duchu poszanowania praw każdego, zwłaszcza tych najsłabszych i mniejszości”. Przyznał, że wciąż „są narody, których prawo do niepodległości nie jest uznawane. Są też takie, które cierpią wskutek kurateli, a nawet okupacji naruszającej ich prawo do rządzenia się samodzielnie, zgodnie z wartościami własnej kultury i historii”. – Zarówno na Wschodzie, jak i na Zachodzie respektowanie praw narodów do dysponowania własnym losem i swobodnej współpracy z innymi na rzecz wspólnego dobra narodów może tylko sprzyjać pokojowi, w tej mierze, w jakiej każdy naród będzie się czuł szanowany, a więc traktowany jako pełnoprawny partner w międzynarodowym dialogu – wyjaśnił Jana Paweł II.

Pierwszy papież z Polski
Jan Paweł II był pierwszym papieżem z Polski i pierwszym po 455 latach następcą św. Piotra niebędącym Włochem oraz najmłodszym papieżem od 1864 roku. Jego pontyfikat trwał ponad 26 lat i był drugim, co do długości w dziejach Kościoła. Napisał 14 encyklik, w których w nowy sposób ukazywał wiarę Kościoła i jego ludzkie nauczanie, 14 adhortacji apostolskich, 11 konstytucji apostolskich, 45 listów apostolskich i 31 Motu Proprio.

W czasie 26 lat pontyfikatu zwołał 9 konsystorzy, mianował ok. 240 kardynałów, w tym 5 Polaków i 2,5 tys. biskupów; wyświęcił ponad 2 tys. księży; beatyfikował 1338 osób, a 482 kanonizował. Zmarł 2 kwietnia 2005 roku. Beatyfikowany został 1 maja 2011 r. przez papieża Benedykta XVI. Od tego momentu jego kult stał się dozwolony w Rzymie i w Polsce. W 2013 roku papież Franciszek uznał cud uzdrowienia Kostarykanki Floribeth Mora Diaz za wstawiennictwem Jana Pawła II. Kanonizacja odbyła się 27 maja 2014 w Rzymie.