1 listopada 2021 - „Cmentarz włoski o zmroku” Adama Chmielowskiego

- Tak, nazywa się „Szara godzina” i ukazuje to samo miejsce. Jest to cmentarz włoski ukazany w podobnej porze, czyli inaczej mówiąc o takim zmierzchu dnia, przy czym ten, o którym teraz będę mówił z taką czerwienią w tle, jest obrazem pokazującym właściwie moment zachodzącego słońca, natomiast „Szara godzina” jest jakby spowity taką mgłą. I ten drugi obraz jest jeszcze innego formatu, jest bardziej spłaszczony. Dlaczego mówię, że jest to ciekawy kształt tych obrazów, bo on się nie bierze znikąd.

On się po prostu bierze z tego, że Adam Chmielowski studiował w Akademii Monachijskiej, która uczyła artystów pewnych formatów, pewnego sposobu malowania, jak i również wybierania pewnego formatu. I tutaj mamy do czynienia z tak zwanym formatem panoramicznym, nazywanym bardzo często w takiej gwarze artystycznej „monachijskimi ręcznikami” i rzeczywiście coś w tym jest.

To wracając do samego Brata Alberta, czyli Adama Chmielowskiego, to postać bardzo ciekawa, bo on, nie wiem, czy pani redaktor wie, zaczynał w ogóle zupełnie jakby inne studia. On chciał być w Instytucie Rolnictwa i o ile się nie mylę, Leśnictwa w Puławach. Zaczynał tam swoje pierwsze nauki, później zaczął interesować się sztuką, ale kiedy nawet już się zaczął interesować tą sztuką, to wyjechał na studia inżynierskie do Gandawy i po krótkim czasie pobytu wrócił do Polski i wyjechał do tego wspomnianego Monachium.

Wcześniej jeszcze trochę był w Paryżu, a więc taki duch trochę byśmy powiedzieli, niespokojny i kiedy już zaczął te studia monachijskie, to wtedy jakby wybrał swoją drogę artystyczną, która jednak nie trwała długo, bo on co prawda był bardzo taką osobą ciekawą, związaną z Bohemą artystów Polskich w Monachium. Bardzo mocno przyjaźnił się między innymi z Maksymilianem Gierymskim, Józefem Chełmońskim. Oni nawet mieli wspólne pracownie, ale później rzeczywiście, kiedy dochodzą takie momenty depresji w jego życiu, to on zaczyna coraz bardziej myśleć o tej drodze zupełnie innej — oddania się zakonowi, oddania się ubogim, biednym.

Sam nawet to kiedyś powiedział, że nie można służyć dwóm panom. Czyli nie może służyć sztuce i jednocześnie biednym i ubogim. W związku z tym wybrał tę drogę świadczenia pomocy ludziom potrzebującym.

Trzeba też wspomnieć, że Chmielowski był również powstańcem styczniowym i on podczas powstania oprócz tego, że odniósł szereg ran, to również stracił lewą nogę i był osobą kaleką. Co ciekawe w ogóle on również był teoretykiem sztuki, nie tylko był malarzem, bo napisał nawet w 1876 roku taki tekst o istocie sztuki i zajmował się rzeczywiście tam sztuką i potem pojechał do Lwowa w 1879 roku. W tym Lwowie wstąpił do nowicjatu jezuitów i tam był przez krótki czas, ale następnie nagle w 1884 roku wyjechał do Krakowa i wstąpił do zakonu Kapucynów, przyjmując imię „brat Albert”. Od tego czasu moglibyśmy powiedzieć, że praktycznie zmienia całkowicie swoją drogę życiową, bo oddaję się biednym, ubogim, ale mimo wszystko jeszcze maluje i tworzy, choć też nie tak długo, bo on praktycznie kończy swoją twórczość około 1888 roku.

To z tego okresu są takie ostatnie jego prace i też warto o tym wspomnieć, że te prace, które wykonywał jako brat Albert, będąc zakonnikiem, przeznaczył na sprzedaż. Wszystkie środki, które uzyskał z tej sprzedaży, zostały wykorzystane dla tych ubogich. Warto jest zobaczyć jego nagrobek na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, gdzie nie jest tam napisane Adam Chmielowski a jedynie brat Albert, czyli ten, który pomagał biednym i ubogim.

Wracając do tego obrazu, to on ma jeszcze coś takiego charakterystycznego, co się pojawia w tym malarstwie monachijskim, mianowicie Stimmung, gdzie chodziło o stworzenie pewnego nastroju, gdzie żadne praktycznie kolory nie powinny się wyróżniać, nie powinny być bardzo silnymi akcentami. Przy czym ja bym się kłócił, bo w tym obrazie mamy silne akcenty czerwieni, tego zachodzącego nieba, oraz biel nagrobków. Mimo że wydawać by się mogło, że obraz rzeczywiście jest bardzo stonowany, jest bardzo tak zamknięty w tej swojej kolorystyce, to mimo wszystko, myślę, że jednak jest on troszeczkę przerobiony na własny charakter impresjonizmu.

Chmielowskiego uznawano, za takiego twórcę również, któremu bliski jest impresjonizm i warto też zwrócić uwagę, że ten Stimmung to jest wtedy, kiedy artyści tworzą, to zaczynają malować szereg różnych scen, na przykład wieczorne nocne pochmurne dni, ciemne zaułki i to się rzeczywiście pojawia w tej twórczości.

Warto też zwrócić uwagę, że ten obraz jest bardzo fajnie skomponowany. On jest bardzo ciekawy, bo tam się fantastycznie dopełniają piony i poziomy, bo mamy bardzo fajne akcenty poziome, które są w tych krwistych chmurach, a do tego mamy wertykalne nagrobki, no i jeszcze mamy horyzontalne, czyli gzymsy tych nagrobków. Niewątpliwie te sosy monachijskie są widoczne.

Myślę, że to u niego jest w jakiś sposób zakodowane, bo skończył praktycznie naukę artystyczną na Monachium, to nie jest tak, jak wielu innych artystów, którzy po Monachium wyjeżdżali do Paryża i dopiero tam kształcili się w dalszym kierunku. On zostaje w tych brązach. On bardzo często wpadał w depresję, więc myślę, że praktycznie to jest jego kolorystyka. Jego obrazy są jakby chyba wyrazem jego duszy, jego wnętrza.