Bohaterowie, cz.12

2020-03-19

Joanna Dmitrjew. Fot. ze zbiorów Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej

Zofia Dmitrjew. Fot. ze zbiorów Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej

Dziś wyjątkowo opowiemy o dwóch kobietach - matce i córce, które walczyły o wolność i niepodległość Polski. W tej opowieści oprzemy się głównie na relacjach Haliny Szczepańskiej, łączniczki AK Obwód Nieszawa, współpracującej z prof. Elżbietą Zawacką i jej Fundacją Archiwum Pomorskie Armii Krajowej.

Joanna Dmitrjew urodziła się w Nieszawie, k. Torunia. Jej ojciec wywodził się z gospodarstwa rolnego, ale do śmierci (1924 r.) był pracownikiem nieszawskiego browaru.

Joanna, z zawodu pielęgniarka, wyszła za mąż za oficera armii rosyjskiej Mikołaja Dmitrjewa, z pochodzenia Rosjanina, muzyka, który grał w orkiestrze wojskowej. W okresach letnich orkiestra grywała w Parku Zdrojowym w Ciechocinku - mieście będącym już wówczas kurortem i ośrodkiem rekonwalescencji żołnierzy rosyjskich. Małżonkowie mieli dwoje dzieci: syna Aleksandra i córkę Zofię.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości rodzina Dmitrjew zamieszkała w Warszawie przy ulicy Natolińskiej. Joanna zajmowała się domem do wybuchu wojny. Mikołaj wstąpił do służby w Policji Państwowej i pełnił tę służbę również w czasie okupacji niemieckiej aż do wybuchu Powstania Warszawskiego, w którym uczestniczył i w czasie którego najprawdopodobniej poległ.

ZofiaDmitrjew w roku 1938 była po maturze i zamierzała podjąć studia na Uniwersytecie. Jej starszy brat Aleksander był w Szkole Podchorążych. Bardzo się nim chwaliła, kiedy we wspaniale dopasowanym mundurze przywiózł ją na letnie wakacje do Ciechocinka w 1938 r. Tam poznała Halinę Szczepańską. Rodzinę Dmitrjewów Halina poznała bliżej w listopadzie 1939 roku, gdy przybyła do Warszawy i zatrzymała się u Dmitrjewów, co wywołało o u domowników lęk, gdyż w ich mieszkaniu na pawlaczu nad łazienką ukrywał się zaprzyjaźniony Żyd – Marian Majeran; opiekowała się nim matka Zofii – Joanna. Ukrywano go tam przez cały okres okupacji niemieckiej aż do wybuchu Powstania Warszawskiego. Podczas tej pierwszej wizyty Halina jeszcze nie wiedziała, czy Joanna Dmitrjew działała w ruchu oporu. Natomiast wiedziała z całą pewnością, że oprócz opiekowania się Marianem Majeranem, jako pielęgniarka zajmowała się innymi osobami, także tymi chorymi na tyfus. Z tego powodu ona również na niego zachorowała.

O tym, że Joanna i Zofia należały do ruchu oporu Halina Szczepańska dowiedziała się w czasie drugiej wizyty w Warszawie. Nastąpiło to w grudniu 1941 r. Wówczas mając do wykonania zlecone zadania, potrzebowała pomocy Zofii, aby trafić do konkretnych osób według adresów w kilku punktach Warszawy. Wtedy to, w toku wymijających wypowiedzi i zapytań, Zofia powiedziała Halinie wprost: „Nie kręć przede mną i nie staraj się mi wmówić, że nic nie rozumiem, masz coś szczególnego do załatwienia, więc mi zaufaj, bo ja jadę na tym samym wózku”.

W czasie tej drugiej wizyty pomogła Halinie pozałatwiać wszystkie sprawy. Podczas kolejnej, Halina wiedziała, że obie kobiety – zarówno Zofia, jak i jej matka – uczestniczyły w walkach powstańczych, podczas których Zofia była kilka razy ranna.

Po upadku Powstania Warszawskiego obie kobiety zostały wywiezione do obozu jenieckiego w Oberlangen. Po wyzwoleniu obozu, 12 kwietnia 1945 roku, przez 1. Dywizję Pancerną dowodzoną przez gen. Stanisława Maczka, oswobodzonych zostało 1700 uczestniczek Powstania Warszawskiego, wśród nich Jadwiga i Zofia Dmitrjew.

Z tego powodu obie kobiety znalazły się w Anglii. Początkowo przebywały w Centralnym Obozie PMSK (Pomocnicza Morska Służba Kobiet) w Woodford Green pod Londynem, gdzie Zofia podlegała leczeniu. Następnie zostały zakwalifikowane do służby wojskowej w polskim oddziale stacjonującym w Ilford. Stały się ochotniczkami PMSK.

Szczepańska zapamiętała, że w roku 1957 będąc u Zofii dowiedziała się, że jej matka zupełnie się załamała dowiedziawszy się prawdy o tragicznej śmierci syna Aleksandra, lotnika i kapitana WP, który na skutek represji organów bezpieczeństwa publicznego z powodu służby matki i siostry w PMSK, w 1954 r. popełnił samobójstwo.

Po zdemobilizowaniu Joanna Dmitrjew pracowała jako pielęgniarka w Angli. Do kraju nie powróciła. Zmarła w Londynie prawdopodobnie w 1955 r.

Zofia, po dojściu do zdrowia, wyszła za mąż za Polaka, Włodzimierza Brauna pochodzącego z Krakowa, który na terenie Anglii w stopniu kapitana lotnictwa służył przez cały okres wojny w jednostkach RAF. Po zdemobilizowaniu Pomocniczej Morskiej Służby Kobiet, Zofia już w cywilu pracowała w Polish Clinic w Londynie. Była wielką patriotką, pomagającą wszystkim, którzy tej pomocy potrzebowali. Zmarła w Londynie 3 marca 1992 roku.

Opowieść o życiu i działalności Joanny Dmitrjew i jej córki Zofii Dmitrjew powstała przy współpracy pani Anny Rojewskiej - dokumentalistki i autorki kwerend archiwalnych z Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej w Toruniu. Nadzór naukowy: dr Katarzyna Minczykowska-Targowska. Opowieść radiową o bohaterkach tego odcinka przygotowała Żaneta Walentyn.